Nasi twórcy z XIX-XXI wieku

Józef Brandt, Kozak ze sztandarem

Kilka dni temu w stołecznym Muzeum Narodowym otwarto wystawę pasteli - od Marteau do Witkacego - ze zbiorów własnych. Jest to pokaz znakomitych rysunków w wykonaniu prawdziwych mistrzów, o czym świadczy nie tylko opanowanie przez nich trudnej techniki pastelu, ale również ich wyczucie barw, umiejętne wydobywanie niuansów światłocienia oraz oddanie psychiki rysowanych modeli, bo znaczny procent na wystawie stanowią wizerunki. Sztuka wielu pastelistów, ale także tworzących w oleju i innych technikach artystów, którzy działali w XIX i XX wieku i których dzisiaj zalicza się do malarzy nowoczesnych, choć podlegała wpływom rozmaitych stylów i modnych tendencji była i jest niezaprzeczalnie miła dla oka, czasem poruszająca nasze odczucia lub wprawiająca w dobry nastrój.

Tę atmosferę dobrej sztuki, choć nie w takiej ilości jak w muzeum, znaleźć można w listopadowej ofercie aukcyjnej. Po „chudym” okresie wakacyjnym, w listopadzie pojawi się więcej interesujących pozycji. Przede wszystkim mistrzów ze szkoły monachijskiej. Ponieważ Józef Brandt był uważany pod koniec XIX wieku za „patrona” polskiej kolonii artystycznej w Monachium, zacznę od niego. U Keterera w Monachium 20.11. wystawione zostaną dwa oleje artysty w jednakowej cenie wywoławczej - 30.000 €: z nr. 162 „Wyścig furmanek na wiejskiej ulicy” (1870) - jeden z lubianych motywów malarza i kolekcjonerów, gdzie folklor kresowych wsi i miasteczek jest tłem dla pokazania ekspresji rozpędzonych koni i powożących nimi tamtejszych zawadiaków. Drugie dzieło, z nr. 176, „Kozak ze sztandarem” treścią nawiązuje do bitew toczonych na ukraińskim stepie w XVII/XVII wieku, a opisanych przez Sienkiewicza.

Alfred Wierusz Kowalski, Rekwizycja, 1875

Drugim artystą, wyróżniającym się w Monachium w tym samym czasie, był Alfred Wierusz Kowalski. Jego kilka obrazów będzie na bieżących aukcjach: u Ketterera z nr. 235 „Wesoła sanna” (1910, niewielka deseczka) za 8000 €; u Sotheby’ego 3.11. w Nowym Jorku, na aukcji sztuki europejskiej XIX wieku, z nr. 91 „Rekwizycja” (1875) - duże płótno szacowane na 60.000-80.000 $ i sprzedane za 60.000 $, a przedstawiające siedemnastowiecznych żołnierzy na dworskim gumnie zabierających paszę dla koni; u Lempertza 14.11., z nr. 1694, „Powrót z polowania zimą” (olej, tektura), za 5000-7000 € oraz u Hargesheimera w Dusseldorfie 6.11., z nr. 47, gdzie na aukcji sztuki rosyjskiej zostanie wystawiona „Galopująca czwórka” za 800 €. Ostatni obraz nie nosi sygnatury A.W. Kowalskiego lecz J. Konarskiego, które to nazwisko uznawane jest za pseudonim artystyczny A.W.Kowalskiego. Jak wskazuje cena najciekawszy jest obraz z 1875 roku, w typie Brandta, bowiem późniejsze rodzajowe obrazki o powielanych motywach, choć nieźle malowane są bardziej efekciarskie. Także w tym miesiącu, 21. w Bremie, w domu Bolland & Marotz znajdzie się z nr. 1631 obraz Karola Wierusza Kowalskiego, bratanka Alfreda, który wzorował się na malarstwie stryjka. Będzie to „Wyścig sań”, duży olej za 2500 €, ale jakością malowania nie umywający się nawet do słabszych płócien Alfreda.

Tenże mistrz był niewątpliwie wzorem także dla Bohdana Kleczyńskiego którego, z nr. 694, „Sanna” (1888, olej) pojawi się w domu van Ham w Kolonii 13 listopada za 12.000-15.000 €. Tam też, z nr. 810, będzie w sprzedaży pastel „Wiejska dziewczyna” (1936) Teodora Axentowicza za 2000-2500 €. Dla znających twórczość tego artysty, a zwłaszcza jego obrazy podejmujące motywy ludowe ze wschodniej Małopolski, będzie to znajoma postać, towarzysząca lirnikowi lub idąca ze świecą albo z garnuszkiem ze święconą wodą podczas rusińskiego święta Jordanu.

Julisz Kossak, Karoca - sanie na polnej drodze, 1889

Spośród innych monachijczyków na uwagę zasługują: Juliusz Kossak, którego piękna akwarela z 1889 roku, przedstawiająca „Karocę - sanie na polnej drodze”, za 2500 € wystawiona zostanie z nr. 110 u Ketterera w Monachium 28. listopada; Franciszek Streitt i jego dwie rodzajowe sceny: „Przyjazd muzykantów do galicyjskiej wsi” u Lempertza w Kolonii 14 listopada. z nr. 1667 za 8000-10.000 € oraz „Muzykanci na drodze zimą” olej, który z nr. 351 będzie 28.11. w Dusseldorfer Auktionhaus za 1500 €. Obrazek ten był już wystawiany w tym domu 7.12.2013, z nr. 407.

Też w Dusseldorfer Auktionhaus 28.11. będą obrazy kolejnych monachijczyków - z nr. 277 Stanisława Fabijańskiego „Wawel” (1918, gwasz), za 150 €; nr 383 Wojciecha Kossaka „Konny patrol” (olej, tektura) za 800 €, szkicowy wariant powtarzanego motywu oraz z nr. 384 obraz Jerzego, syna Wojciecha. Jego olejni „Żołnierze napoleońscy w zimie” czyli w czasie odwrotu spod Moskwy, namalowani w 1953 roku są tylko słabym echem tatusiowego motywu, więc nic dziwnego, że kosztują tylko 300 €. Nieco lepsze, ale nie zachwycające są: z nr. 457 Marcelego Harasimowicza, lwowiaka, pejzaż „Pieniny, Czarta” (1905, olej, tektura) za 200 €, z nr. 481, „Pejzaż ze strumykiem” (olej, tektura) Michała G. Wywiórskiego wyceniony na 150 € i Kazimierza Pochwalskiego olejne „Studium słonecznika” (1893), oszacowane na 200 €. Listę monachijczyków, w tym domu, zamyka Aleksander Świeszewski, którego, z nr. 28, „Łódź na brzegu stawu” będzie w sprzedaży 8.11. w Wersalu u E.Pillona za 4000-5000 €. Praca ta była już wystawiana w Paryżu w Artcurialu 7.02.2014 z nr. 285.    

Stanisław Chlebowski, Modlitwa w meczcie

Pamiętać trzeba też o nurcie orientalnym, który przez swą egzotykę cieszył się niegdyś i obecnie popytem. Przedstawicielami tej tematyki śród naszych monachijczyków są dwaj malarze - Stanisław Chlebowski, ktorego olejną „Modlitwa w meczecie”, z nr. 48, u Bonhamsa w Nowym Jorku 4.11. wyceniono na 20.000-30.000 $ i sprzedano za 56.250 $. Drugim jest Tadeusz Ajdukiewicz z olejną „Modlitwą Beduinów na pustyni”, którą 25.11. z nr. 1107 wystawi Galeria Fischer w Lucernie za 3000-4500 CHF.

Na aukcjach w tym miesiącu jest również spora grupa malarzy, którzy co prawda nie szkolili się w Monachium, ale podobnie jak oni wywodzili swą sztukę z natury. Większość z nich uprawiała ten nurt, w różnych odmianach, przez całe dwudziestolecie międzywojenne.

Motywy rodzajowe - jazdy saniami, wyprawy lub powroty z polowań, batalistyka i sceny z końmi oraz sceny targowe w małych kresowych miasteczkach, który nasi artyści prezentowali w Monachium miało wielu naśladowców aż po połowę XX wieku. W listopadzie będą to - Czesław Wasilewski (I. Zygmuntowicz), którego „Wyjazd na polowanie saniami” (1918, olej) za 600 € wystawi 21.11. Bolland & Marotz w Bremie. Także w Wiedniu w domu Deutsch Auktionen 24.11. będzie, pod wspólnym nr. 243, para dosyć dużych obrazów olejnych Juliusza Słabiaka przedstawiających „Sanie na wiejskiej ulicy”, w cenie za parę, 600-1200 €. Niestety jakość artystyczna tych malunków zgodna jest z nazwiskiem autora.

Kazimierz Rubolowski, Akt na leśnej polanie

Przeglądając internet znalazłem w Galerie Fischer w Lucernie 25. listopada, z nr. 1652 olejny „Akt na leśnej polanie”, za 800-1200 CHF, w typie realizmu courbetowskiego. Zaintrygowało mnie nieznane nazwisko autora obrazu - Kazimierz Rubolowski. Okazało się, że był to Polak nazwiskiem Gaworczyk, urodzony w 1919 roku, który przybrał nazwisko Rubolowski. Pochodził zapewne z Piotrkowa Trybunalskiego ponieważ na Starym Cmentarzu w Piotrkowie jest jego grób z napisem: „Kazimierz Rubolowski, profesor artysta malarz z Istambułu, żył lat 77, zmarł 30.VIII.1993 r.” Był profesorem na Uniwersytecie w Stambule, gdzie zapewne uczył malarstwa, wystawiał w Turcji oraz w Genewie w 1969 roku i w 1989 w Nicei.

Tadeusz Styka, Piękna blondynka

Także realistą ze skłonnościami do symboliki, przez całe swe życie, był Wlastimil Hofman, którego „Autoportret” (1958, olej, tektura) pokaże, z nr. 45, dom Doyle w Nowym Jorku 4.11. w cenie 5000-7000 $.

W tej wędrówce przez style i maniery dochodzimy do secesji czy jak kto woli do art nouveau. W tej stylizacji prezentują się wizerunki - „Pięknej blondynki” Tadeusza Styki, wystawionej 6.11. w Bernie u Dobiaschofsky’ego z nr. 473 i wycenionej na 3800 CHF oraz „Wiosny” lwowiaka Mieczysława Reyznera (olej, tektura), którą Dusseldorfer Aukt. pokaże z nr. 100 dnia 28. listopada za 200 €.

Znaczny procent malarstwa, w omawianym okresie, stanowił pejzaż, który rozkwitł barwami pod wpływem postimpresjonizmu. Takim realistycznym pejzażystą, ale ulegającym wpływom koloryzmu, był np. Mieczysław Rakowski (1882-1947). Studiował na ASP w Krakowie, w Paryżu i we Florencji, a od 1920 roku zamieszkał w Belgii, w Jambes, gdzie zmarł. Utrzymywał kontakty z krajem, w 1931 roku przebywał dłużej w Krakowie, gdzie malował pejzaże miejskie i w Poznaniu. Wystawiał w Belgii, a w 1948 roku miał tam pośmiertną wystawę.

Mieczysław Rakowski, Mewy przy moście w Malines, 1929 Janina Maliszewska-Zakrzewska, Kaplica św. Wojciecha na Rynku w Krakowie

Dotychczas sporadycznie pojawiały się jego obrazy na aukcjach, a tym razem mamy aż trzy - w Brukseli 17.11. w dwóch domach aukcyjnych - w Galerie Moderne, z nr. 214, „Stare drzewa” (1935, olej) za 300-400 € i w domu Horta, z nr. 321, „Mewy przy moście w Malines” (1929, olej) za 600-800 €. Trzecie płótno będzie w Dusseldorfer Auktionhaus 28.11., z nr. 627, „Pejzaż zimowy z rzeką” (1927, olej) - za 200 €.

Podobnie jak Rakowski malarką wedut była krakowianka Janina Maliszewska-Zakrzewska (1900-1982), po tamtejszej akademii, której ulubionymi tematami były ubarwiane przez nią zabytki Krakowa. Charakterem swym te obrazy olejne, o powtarzanych motywach, stanowią typowe pamiątkowe widoczki adresowane do turystów, których podobne egzemplarze jeszcze dzisiaj można kupić przy Bramie Floriańskiej w Krakowie. Dwa jej obrazy są sygnowane, a dwa - z mniej czytelną sygnaturą - potraktowano jako „n.n.”, ale moim zdaniem, są też autorstwa Maliszewskiej. Cztery prace sprzedawane będą w Wiedniu 24.11. w domu Deutsch Auktionen w jednakowej cenie po 400-600 €. Z nr. 235 „Kaplica św. Wojciecha na Rynku w Krakowie”; z nr. 241 inna wersja tego samego tematu - a jako n.n. - z nr. 237 „Wawel”, i z nr. 239 „Kościół Mariacki w Krakowie”.

Trendy nowoczesne z przełomu XIX i XX wieku znalazły wielu wyznawców wśród naszych artystów przybyłych do Paryża w owych latach. Z jednej strony byli malarze bardziej tradycyjni, kroczący drogą postimpresjonizmu jak Jan Zawadowski, którego dwa obrazy wystawił 6.11. Dobiaschofsky w Bernie - z nr. 503 „Kąpiące się kobiety”, za 2000 CHF i z nr. 551 „Pejzaż”, w cenie jak wyżej, czy Jan Peszke, którego pastel „Szyjąca”, z nr. 215, pokaże Galerie Moderne w Brukseli 17.11. za 1000-1500 € albo Zygmunt Dobrzycki, którego, z nr. 150, „Kobietę w kąpieli” (1933, olej) wystawił w Paryżu Millon za 1000- 1500 €.

Marszandzi stawiają naszych niektórych artystów na pograniczu między postimpresjonizmem i sztuka moderne, z pewnymi wpływami kubizmu. Jest to o tyle zrozumiałe, gdyż przeważnie we wcześniejszym okresie swej twórczości interesowali się bardziej kolorem, a dopiero później zgeometryzowanymi formami. Niektórzy z nich jak Ludwik Markus (Marcoussis) czy Mojżesz Kisling lub Zygmunt Menkes zdobyli znaczny rozgłos i wyszli poza ramy École de Paris. Na listopadowych aukcjach mamy sporo ich prac.

Ludwik Markus (Marcoussis), Kompozycja 1921

W Paryżu w domu Fraysse 18.11. wystawiona zostanie, z nr. 107, Ludwika Markusa (Marcoussisa) kubizująca „Kompozycja”, a właściwie martwa natura (1921, olej) ceniona na 6000-12.000 €. Za to prac Kislinga poszukamy w Nowym Jorku. „Akt leżący” (1919, olej), z nr. 27, za 15.000-20.000 $ prezentował dom Doyle 4.11. Kolejne dwa obrazy znajdą się na aukcji „Impresjoniści i nowocześni” 6.11. u Sotheby’ego. Będą to z nr. 152 „St. Tropez” (1918, olej, deska) w cenie 25.000-35.000 $ i z nr. 438 „Bukiet kwiatów” (1931, duży format, olej) za 350.000-450.000 $.

Konkurent Sotheby’ego - Christie podobną tematycznie aukcję w Nowym Jorku urządzi 13.11. Kislinga z nr. 1305 będzie tam „Marsylia” (1947, olej) ceniona na 70.000-100.000 $ i z nr. 1423 portret słynnej modelki „Wydekoltowanej Kiki” (1918, olej) za 20.000-30.000 $. Natomiast w Paryżu 20.11. u Millona będą Kislinga trzy płótna: z nr. 159 „Kwiaty w wazonie” (ok. 1935, olej) za 100.000-120.000 €, z nr. 166 „Lilie w wazonie” (1935, olej) za 80.000-100.000 € i olej z nr. 175 „Akt leżący na trawie”, za 20.000-30.000 €. Ten ostatni obraz Millon wystawiał już 15.03.2015 z nr. 128.

Zygmunta Menkesa będą dwa obrazy: z nr. 50 „Martwa natura tropikalna” u Doyla w Nowym Jorku 4.11. za 6000-9000 $ i w Paryżu u Millona 20.11., z nr 152 „Autoportret przed Hotelem de la Tour w Sanary”, za 15.000-20.000 €.

Także u Millona będą trzy obrazy Włodzimierza Terlikowskiego: z nr. 146, „Młoda kobieta z Fezu” (1932, akwarela) za 400-600 €; z nr. 151 „Góra Sancy w Owernii” (1911, olej) za 15.000-20.000 € i z nr. 165 portret - zapewne żony - „Joanny Leygues Terlikowskiej” (1930, olej) za 6000-8000 €. W tym samym domu 20.11. będą jeszcze z nr. 148 Henryka Berlewiego pastel „Portret kobiety” za 1500-2000 €; Zygmunta Landau, z nr. 153, „Tulipany w wazonie” (olej, tektura) za 1000-1500 €; Maurycego Blonda (Blumenkranca) z nr. 160, „Talerz z owocami” za 800-1200 €; Zygmunta Brunnera, z nr. 160, „Portret Lisstzkiego” za 8000-12.000 €; z nr. 161 Józefa Hechta „Łanie” za 2000-3000 €; z nr. 162 Abrama Adolfa Milicha portret „Żony artysty nad jeziorem Leman” za 3000-4000 € i z nr. 163 Zdzisława Cyankiewicza „Akt w atelier”, duży olej za 2500 €.

Paweł Althamer, Konrad, 2013 Wojciech Fangor, B 1, 1964

Do prac wymienionych artystów dodać trzeba malujących w podobnej manierze: Henryka Haydena, którego „Pejzaż” (1968, akwarela) za 1500 CHF znajdziemy z nr. 738 u Dobiaschfsky’ego w Bernie 6.11., a tegoż twórcy z nr. 1324 „Martwa natura z mandoliną” (1921, olej) sprzedawana będzie 13.11. w Nowym Jorku na wspomnianej wyżej aukcji u Christiego za 80.000-120.000 $. Następnie Henryka Epsteina „Białe i różowe kwiaty” (ok. 1930), z nr. 197, wystawiono w domu Montefiore w Tel Avivie 3.11. za 10.000-15.000 $ i sprzedano za 12.000 $. Drugą pracą artysty jest rysunek tuszem z nr. 1370 „Portret żołnierza” u Dobiaschofsky’ego w Bernie 6.11. oszacowany na 250 CHF. Także w domu Montefiore będzie sprzedawany z nr. 195, Zygmunta Szretera „Pejzaż”, za 1000-1500 €. W uzupełnieniu do Henryka Berlewiego trzeba dodać jego rysunek z nr. 263, zatytułowany „Mężczyzna z założonymi rękami” (1921 lub 1927), który będzie oferowany u Adera w Paryżu 13.11. za 500-800 € na aukcji rysunków dawnych i nowoczesnych.

I w ten sposób doszliśmy do sztuki awangardowej powstałej przed i po II wojnie światowej. W domu Doebele Kunstauktion 7.11. zostaną wystawione na aukcji sztuki z XX i XXI wieku: z nr. 190 Władysława Łopuszniaka „Abstrakcja”, za 500 €; Zbyszka Szumskiego (ur. 1956) „Bokser” (1988, olej, papier) za 170 €.

10. i 11. listopada w Nowym Jorku u Phillipsa na aukcji sztuki z XX wieku i współczesnej będą: z nr. 127 Pawła Althamera „Konrad” (2013, plastik, metal) ceniony na 80.000-100.000 $; z nr. 273 Sławomira Elsnera „Old street 6” (2007, olej) za 8000-12.000 $ i z nr. 318 Agnieszki Brzezańskiej „bez tytułu” (2000-2006, akryl) za 6000-8000 $.

W Paryżu 18.11. u Millona na aukcji sztuki współczesnej będą pod nr. 51 pastelowe rysunki „Głów dwojga dzieci z Umarłej Klasy” (1990) Tadeusza Kantora za 800-1000 €. Tego samego dnia u Tajana na aukcji „Rysunki nowoczesne” wystawione zostaną - z nr. 288 Jerzego Skarżyńskiego „Erotyk” (1989, tusz) za 400-600 € i z nr. 289 Antoniego Uniechowskiego „Scena w burdelu” (akwarela, tusz), za 300-400 €.

W Dorotheum w Wiedniu 25.11. na aukcji sztuki współczesnej, cz. I, będą z nr. 752 cztery fotograficzne portrety Romana Opałki, o wymiarach 30,5 x 24 cm, na odwrociu których znajdą się zapisane „Detale” (a. Detal 2089549, b. Detal 3000789, c. Detal 4382539 i d. Detal 5433571) - całość wyceniona na 35.000-45.000 €.

Stanisław Ignacy Witkiewicz WITKACY, Janina Illukiewicz, ok. 1912

Przedostatnią będzie licytacja w Villi Grisebach w Berlinie w dniach 25-27.11. Będzie to kilka aukcji, z których nas będą interesowały: z nr. 248 - 25.11. fotografii, z nr. 251 - 27.11. - sztuki nowoczesnej i z nr. 253 - 27.11. - sztuki współczesnej. Na aukcji 248 będą dwie fotografie Stanisława Ignacego Witkiewicza - z nr. 2155 „Jadwiga Janczewska II” (ok.1913, 17,6 x 12,3 cm) w cenie 20.000-25.000 € i z nr. 2156 „Janina Illukiewicz” (Zakopane, ok. 1912, 16,6 x 11,7 cm) w cenie 10.000-15.000 €. Na aukcji 251, z nr. 557 będzie Jankiela Adlera „Brodaty rabin” (ok. 1925, technika mieszana, papier) za 30.000-40.000 €. Na aukcji 253 z nr. 903 będzie kompozycja Wojciecha Fangora „B 1” (1964, olej) za 80.000-100.000 €; z nr. 919 Moniki Sosnowskiej „bez tytułu” (2003, gwasz, tektura) za 2000-3000 €. Kolejno będą trzy obrazy Marcina Maciejowskiego, w jednakowej cenie 4000-6000 €: z nr. 1044 „Odkrycie cywiizacji” (2005, olej), z nr. 1045 „X. Dunikowskiego Głowa wawelska Heleny Modrzejewskiej” (2005) i z nr. 1047 „Powitanie” (2001, olej). Ostatni obraz na tej aukcj to z nr. 1048 Rafała Bujnowskiego „Szosa” (2004, olej) w cenie 3000-4000 €. I jeszcze w Dusseldorfer Aukt. 28.11. z nr. 656 będzie Krzysztofa Oraczewskiego „Kompozycja abstrakcyjna” (olej, tektura) za 300 €.

Krystyna i Jerzy Janiszewscy, Solidarność, 1980

Na koniec prezentuję varia. W domu Waddingtons w Toronto na aukcji „Grafika i fotografia” 2.11. wystawiono z nr. 16 Tadeusza Łapińskiego „Symfonię na trąbkę” (1964, litografia, egz. 69/200), oszacowano na 200-300 CAD i nie sprzedano. W domu Leclere w Paryżu 6.11. na licytacji z nr. 83 oferowana będzie Jana Lamberta Ruckiego rzeźba w brązie „Pokusa” (wys. 49 cm, egz. EA I/IV) za 8000-10.000 €. Bardzo ładna, przypominającą stylistykę Rytmu. Dzień później 7.11. w Brukseli, w domu Ferraton pokazane zostaną - z nr. 6 Krystyny i Jerzego Janiszewskich plakat „Solidarność” (1980, litografia) za 100-150 € i tamże z nr. 160 Romana Cieślewicza „Paralele” (1974, serigrafia, egz. 55/150) w cenie 100-150 €. W Paryżu u Adera 13.11. na wspomnianej już aukcji rysunków będą trzy gwasze Nikifora Krynickiego - z nr. 313, „Kościół” za 30-400 €, z nr. 314 inny „Kościół” za 200-300 € i z nr. 315 „Dom w słońcu” za 300-400 €. E.Pillon w Wersalu na aukcji 8.11. wystawi powtórnie Igora Mitoraja „Usta” (1984, brąz złocony, wys. 8 cm) za 1500-2000 €, która to rzeźba była już oferowana 28.06.15, z nr 286. W Berlinie 7.11. w domu Doebele z nr. 302 będzie Stefana Szczęsnego (ur. 1951) „Martwa natura z wiśniami i melonem” (2000, litografia barwna) za 170 € i w tym samym domu z nr. 356 Stanisława Wysockiego (ur. 1949) „Akt kobiety” (1997, brąz, wys. 22,5 cm) za 400 €. Na koniec 28.11. w Dusseldorfer Aukt. z nr. 635 znajdzie się „Portret hetmana Andrzeja Potockiego” nieznanego malarza polskiego z XVII/XVIII wieku (olej, płótno, 210 x 103 cm) wyceniony na 600 € i z nr. 666 Tadeusza Makowskiego „Podwórko” (sucha igła) za 150 € - (bibl. katalog MNW z 1960 r. poz. 78).

Na tym kończę przegląd listopadowy, dokonany na podstawie wyświetlonych w internecie do 6. listopada katalogów i życzę miłej lektury.

Sławomir Bołdok