Idea budowy w Lublinie muzeum na wolnym powietrzu zrodziła się w 1960 r. Pierwszym krokiem w tym celu było utworzenie w Muzeum Okręgowym w Lublinie Oddziału Budownictwa Ludowego jako odrębnej jednostki organizacyjnej. Z dniem 1 stycznia 1970 r. Oddział został przekształcony w autonomiczne Muzeum Wsi Lubelskiej.

W pierwotnych założeniach MWL miało być usytuowane w dzielnicy Kalinowszczyzna na obszarze o powierzchni 12 ha. Ze względu jednak na duże trudności z przejęciem terenu do zagospodarowania, w 1975 r. MWL otrzymało nowe tereny (ok. 27 ha) pod lokalizację na przedmieściu Sławinek.

W maju 1976 r. rozpoczęto prace przy pierwszym obiekcie translokowanym do Muzeum - wiatraku z Zygmuntowa. Otwarcie zaś pierwszego sektora MWL - Wyżyny Lubelskiej - nastąpiło 27 września 1979 r.

Muzeum Wsi Lubelskiej obejmuje swoim zasięgiem działania w przybliżeniu obszar dawnego województwa lubelskiego (w granicach sprzed reformy podziału administracyjnego Polski w 1975 r.). Zawiera on w całości lub części takie krainy geograficzne jak: Wyżyna Lubelska, Roztocze, Polesie Lubelskie, Podlasie, Mazowsze i Kotlina Sandomierska, które są wyraźnie zróżnicowane pod względem fizjograficznym i etnograficznym. Dlatego też ekspozycja skansenowska MWL została podzielona na siedem sektorów - Wyżyny Lubelskiej, Roztocza, Powiśla, Podlasia, Nadbuża oraz sektor dworski i miasteczkowy.

W chwili obecnej udostępnione dla publiczności są: w całości sektor Wyżyny Lubelskiej, część sektora Roztocza z cerkwią greckokatolicką z Tarnoszyna, sektor dworski z otwartą w styczniu 2001 r. ekspozycją dworu średniozamożnego ziemianina we dworze z Żyrzyna z połowy XVIII wieku. Od czerwca 2001 r. można również odbyć spacer po niezwykle malowniczym sektorze Powiśla, gdzie wprawdzie nie są urządzone jeszcze wnętrza obiektów skansenowskich, ale można odbyć za to "rejs" po stawie dawnymi wiślanymi jednostkami pływającymi - pychówką, batem i promem. Równolegle z sektorem Powiśla oddano do zwiedzania pierwszy obiekt w sektorze Podlasia - remizę strażacką z Bedlna. Ekspozycja tzw. rekwizytu odzwierciedla wyposażenie OSP w Bedlnie w 1936 r., zaś w drugiej części obiektu, świetlicy - funkcjonuje teatr wiejski, gdyż taka działalność kulturalno-oświatowa na wsi wynikała często z założeń statutowych OSP. 8 września 2002 r. miała miejsce konsekracja XVII-wiecznego kościoła z Matczyna, który wraz ze plebanią z Żeszczynki i spichlerzem z Wrzelowca jest zaczątkiem muzealnego sektora Miasteczko.

Obecnie także zaawansowane są prace nad kordegardą muzealną - budynkiem bramno-recepcyjnym odwzorowującym zabytek z ryciny E. M. Andriollego z 1888 r. Ta piękna architektura rodem z Kazimierza Dolnego upamiętni fakt przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Naszym pragnieniem jest aby obiekt funkcjonował już podczas obchodów 35-lecia Muzeum w 2005 r.

Na terenie MWL składowanych i oczekujących na posadowienie jest jeszcze ponad pięćdziesiąt obiektów architektonicznych, które ze względu na szczupłość środków finansowych jakimi dysponuje Muzeum, muszą jeszcze czekać na "lepsze czasy".

Muzeum Wsi Lubelskiej obok ekspozycji stałych organizuje wystawy czasowe, imprezy nawiązujące do roku gospodarsko-obrzędowego na wsi, imprezy patriotyczne, pokazy zanikających rzemiosł, zajęcia edukacyjne i inne imprezy kulturalne. O tym, że są one na wysokim poziomie i cieszą się uznaniem publiczności świadczy choćby fakt, że w cyklicznym konkursie na "Muzealne wydarzenie roku" organizowanym przez Ministerstwo Kultury (dawniej Ministerstwo Kultury i Sztuki), wiele z nich otrzymało nagrody i wyróżnienia:
impreza "Przedświąteczny wypiek chleba", 1983 r. - wyróżnienie;
Młodzieżowa sesja historyczna II Rzeczypospolitej problemy wielkie i małe w 70 rocznicę odzyskania niepodległości, 1988 r. - nagroda II stopnia;
wystawa czasowa Coraz krótsza pamięć, 1989 r. - nagroda II stopnia;
wystawa czasowa Wyrób krajowy, 1992 r. - nagroda III stopnia;
wystawa czasowa Opowieść o dwóch dzieciństwach, 1995 r. - nagroda II stopnia;
wystawa stała Sklep wiejski około 1939 roku, 1997 r. - nagroda główna;
impreza Parada rzemiosł Lublina i Lubelszczyzny 100 lat temu i dzisiaj czyli ginące i nie ginące zawody, 2000 r. - wyróżnienie;
Ekspozycja zespołu dworskiego w Muzeum Wsi Lubelskiej, 2001 r.;
Odwzorowanie roku gospodarskiego i religijno-patriotycznego na wsi, w miasteczkach i we dworach Lubelszczyzny w 1 poł. XX w. w Muzeum Wsi Lubelskiej, 2001 r. - wyróżnienie;
Cerkiew grecko-katolicka z 1759 r. w Muzeum Wsi Lubelskiej jako dzieło muzealno-konserwatorskie, 2002 r. - I nagroda.

Odwiedzając Muzeum Wsi Lubelskiej - zwiedzając obiekty skansenowskie czy spacerując po niezwykle urokliwym terenie - należy pamiętać, że jest to muzeum w ciągłej budowie, które posiada niewspółmiernie małe środki finansowe w stosunku do postawionych kiedyś zadań i potrzeb na bieżące funkcjonowanie. Kształt więc tego wszystkiego co Państwo oglądacie, jest zatem wypadkową ambitnych planów, zaangażowania pracowników i możliwości finansowych jakimi Muzeum dysponuje w ostatnim okresie szczególnie ograniczonych. Mimo tego, mamy nadzieję, że czas spędzony w lubelskim skansenie nie będzie dla Państwa czasem straconym.