Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu powstało na mocy uchwały Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Sierpcu z dnia 24 marca 1971 r. początkowo jako Muzeum Etnograficzne. Była to instytucja jednodziałowa o charakterze badawczo-oświatowym, ukierunkowana na gromadzenie dóbr kultury w zakresie etnografii i sztuki ludowej, ze szczególnym uwzględnieniem rzeźby regionu sierpeckiego i ikonografii. Terenem działalności był powiat sierpecki. Pierwszoplanowym motywem powołania muzeum był mecenat nad twórcami ludowymi oraz gromadzenie rzeźby ludowej (w zbiorach znajdują się prace wszystkich rzeźbiarzy z tzw. Ośrodka sierpeckiego).

W maju 1975 r. powołano do życia oddział "Park Etnograficzny" oraz zmieniono nazwę na Muzeum i Park Etnograficzny w Sierpcu. Rozszerzono zakres działania na północno-zachodni region dawnego województwa warszawskiego.
Wyróżniono 5 działów:

* Historyczny - w jego zakres wchodziła archeologia, historia miasta i regionu, rzeźba
* Etnograficzny - zajmujący się architekturą ludową, sztuką, folklorem
* Naukowo - oświatowy
* Konserwatorski
* Administracyjno - ekonomiczny

Pod budowę parku przeznaczono 60 ha terenu, położonego w granicach administracyjnych miasta, nad rzeką Sierpienicą, tuż przy jej ujściu do Skrwy. Przed 1945r. grunty te należały do podmiejskiego majątku Bojanowo. W latach 1977-78 dokonano translokacji pierwszych siedmiu obiektów.

W 1980 r. Muzeum i Park Etnograficzny w Sierpcu przechodzi pod bezpośredni nadzór Wojewody Płockiego, a zwierzchni sprawuje Minister Kultury i Sztuki. Teren na którym działa to dawne województwa: płockie, ciechanowskie, włocławskie, stołeczne warszawskie i siedleckie.

W czerwcu 1985 r. otwarte zostały i udostępnione do zwiedzania pierwsze ekspozycje skansenowskie. W 1987 r. połączono Muzeum Etnograficzne oraz jego oddział i utworzono Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu, nadano nowy statut i wyodrębniono dodatkowe działy:

* Przyrodniczy - zajmujący się badaniem nad szatą roślinną regionu, zagospodarowaniem i utrzymaniem roślinności
* Inwentarzy - zajmujący się dokumentacją zbiorów
* Budowlano - konserwatorski
* Pracownię dokumentacji
* Finansowy

Od 1999 r Muzeum staje się samorządową instytucją kultury , a organizatorem zostaje Zarząd Województwa Mazowieckiego.

Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu to muzeum etnograficzne na wolnym powietrzu, położone w administracyjnych granicach miasta Sierpca, nad rzeką Siepienicą, tuż przy jej ujściu do Skrwy. Obejmuje obszar 60 ha ze zrealizowanym w znacznym stopniu zespołem osadniczym - rzędówką, zespołem karczemnym i odtworzonym zespołem dworskim. Swoim zasięgiem działania obejmuje obszar Mazowsza północno - zachodniego. Prezentuje tradycyjną kulturę mieszkańców wsi mazowieckiej od drugiej połowy XIX wieku do lat 50 - tych dwudziestego wieku.

Jest również właścicielem XIX-wiecznego Ratusza, budynku w centrum miasta, gdzie organizowane są wystawy czasowe o różnorodnej tematyce. Prezentowane są tu prace zarówno twórców profesjonalnych jak i amatorów z różnych dziedzin sztuki: malarstwa, rzeźby, tkaniny, haftu, itp.

Najstarszym przykładem budownictwa ludowego jest XVIII - wieczna karczma przeniesiona ze wsi Sochocin koło Płońska. W karczmie znajduje się kiosk z wydawnictwami, pamiątkami, wyrobami rękodzieła i sztuki ludowej oraz punkt gastronomiczny, gdzie można skosztować wyrobów kuchni regionalnej.

Do zwiedzania udostępnionych jest 11 zagród w układzie wiejskim, zespół karczemny oraz - w zespole dworskim - obiekt sakralny: siedemnastowieczna kaplica przeniesiona z Dębska k/Żuromina.

Wieś rozciągnięta jest na płaskim terenie, z zabudową usytuowaną po jednej stronie drogi i odpowiadającym układem pól po drugiej. Budynki mieszkalne i gospodarcze - ich wnętrza - zróżnicowane są pod względem chronologicznym, ekonomicznym oraz społecznym.

Drewniane, bielone chaty kryte słomianymi strzechami, stodoły, obory i budynki gospodarcze, roślinność w ogródkach, na polach i przy drogach przenoszą nas w przeszłość.

Pełne wyposażenie wnętrz stwarza wrażenie życia i obecności ludzi.. W izbach są polepy gliniane, a w późniejszych mieszkaniach - podłogi z desek. W najstarszych obiektach prawie wszystkie przedmioty wykonane są z tanich i powszechnie dostępnych surowców: z drewna, gliny oraz włókna roślinnego lub zwierzęcego. Późniejsze izby - kuchnie, alkierze, pokoje - stają się coraz bardziej zróżnicowane w zależności od stanu zamożności. Pojawia się coraz więcej przedmiotów produkcji fabrycznej, izby są coraz bardziej różnorodne i kolorowe. Istotnym elementem dekoracji wnętrz są liczne obrazy wiszące na ścianach oraz dekoracje papierowe: piękne ażurowe firanki papierowe w oknach, barwne bukiety kwiatów, pająki o różnorodnych formach. Pokazane są zajęcia i rzemiosło wiejskie takie jak: tkactwo, szewstwo, stolarstwo, plecionkarstwo, wypiek chleba, przerób mleka, miodu itp.

Przedłużeniem ekspozycji są podwórza, wystawki na narzędzia rolnicze oraz obiekty małej architektury: gołębniki, studnie, piwnice, płoty, bramy, furtki i pasieki uli.

Bardzo istotnym elementem zagospodarowania ekspozycji jest zieleń. Wiejska droga, wijąca się między zagrodami i polami, porośnięta jest wierzbami. Przy chałupach są ogródki kwiatowe z tradycyjną roślinnością: malwy, piwonie, złota kula, bzy, jaśminy i inne. W oknach chałup stoją doniczki z pelargoniami i muszkatlem. W warzywnikach rośnie kapusta, marchew, pasternak, brukiew i inne warzywa zgodne z okresem wegetacji. Między zagrodami znajdują się sady, łąki i poletka uprawne, gdzie można obejrzeć różne gatunki roślin uprawianych na wsi mazowieckiej: żyto, owies, proso, len, grykę i inne.

Kolejnym elementem ożywiającym wieś są hodowane zwierzęta - konie, kozy, owce, kury, kaczki, gęsi itd.

Muzeum czynne jest przez cały rok, a wystrój wnętrz związany jest z kalendarzem dorocznym i zmienia się w zależności od pory roku.

I tak od grudnia do lutego prezentowana jest cykliczna wystawa "Boże Narodzenie na Mazowszu". W 24 izbach można zobaczyć zwyczaje ludowe związane z obrzędowością bożonarodzeniową, sposobami dekoracji wnętrz, rodzajami ozdób choinkowych, pieczywem obrzędowym, strojami kolędników, szopkami itp.

Dwa tygodnie przed Wielkanocą we wszystkich wnętrzach pokazane są zwyczaje związane z tym okresem świątecznym. Począwszy od chałupy komornika aż do zagrody szlacheckiej pojawiają się różne etapy przygotowań stołów wielkanocnych, tradycyjne formy świętowania, które dziś spotykamy już tylko w okrojonej postaci.

Od połowy czerwca do listopada pokazujemy Rok polski w tradycyjnych zajęciach: wypiek chleba, wyrób twarogu, przyjęcie gości, miodobranie, obróbkę lnu, kiszenie kapusty, wikliniarstwo, bednarstwo, przygotowanie przetworów na zimę, zbieranie i suszenie ziół, wianki na oktawę Bożego Ciała, Zielone świątki itp.

Skansen jest również miejscem realizacji wielu programów telewizyjnych i filmów fabularnych, m.in. Gdzieśkolwiek jest, jeśliś jest, reż. K. Zanussi, Kapitan Konrad, reż. A. Kostenko, Tęsknota Waleriana Wróbla za domem rodzinnym, reż. Rolf Schubel, Szwadron, reż. J. Machulski, Ogniem i mieczem, reż. J. Hoffman, (na jednej z polan można obejrzeć makietę z filmu - dwór w Rozłogach), Pan Tadeusz, reż. A. Wajda, Przeprowadzki, reż. L. Wosiewicz.