Klasztor na Jasnej Górze to miejsce dla Polaków symboliczne, tu bowiem znajduje się cudowny obraz Matki Bożej - patronki Polski, do którego pielgrzymują wierni z całego świata. Zbudowany został w XIV w., od XVII w. pełnił funkcję twierdzy, która wsławiła się m.in. bohaterską obroną w czasie wojen Polski ze Szwecją w XVII w. Nad jego murami wznosi się barokowa, najwyższa w Polsce wieża klasztorna z 1714 r. Najstarszymi budowlami sakralnymi klasztoru są: gotycka, rozbudowana w okresie baroku Kaplica Matki Bożej Częstochowskiej oraz trójnawowa Bazylika wzniesiona w XV w., odbudowana w XVII-XVIII w. stylu barokowym - nad jej Zakrystią znajduje się Skarbiec. Budynek Arsenału, w którym przechowywano broń do obrony klasztornej twierdzy, wzniesiony został w latach 1660-1680.

W XVII-wiecznej dzwonnicy mieści się Kaplica Pamięci Narodu - mauzoleum, w którym przechowywane są relikwie i urny z prochami Polaków poległych w obronie ojczyzny (znajduje się tu urna ks. Jerzego Popiełuszki, kapłana "Solidarności", zamordowanego przez funkcjonariuszy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych PRL).

W dawnej drukarni klasztornej zorganizowano Muzeum 600-lecia Jasnej Góry, poświęcone historii zakonu i obrazu Matki Bożej. Eksponowane są w nim m.in. herbowe portrety trumienne z XVII-XVIII w.; książki z drukarni jasnogórskiej; relikwiarze z XVII w.; kielichy, monstrancje, ornaty, obrazy malowane przez braci zakonnych XVIII- i XIX-wieczne instrumenty muzyczne kapeli grającej sygnał odsłonięcia i zasłonięcia cudownego obrazu, sukienki zdobiące obraz (koralowa z 1910 r., tzw. 600-lecia i 1000-lecia) oraz barokowe figury Matki Bożej, wota (dary błagalne i dziękczynne), w tym papieskie świece wotywne i dary Jana Pawła II (figurka Matki Bożej z kości słoniowej, pastorał i dwa kielichy) oraz Medal Nagody Nobla ofiarowany przez Lecha Wałęsę.

Sala Maryjna Bazylki jest miejscem wystaw dotyczących historii Kościoła w Polsce (pokazane są m.in. pamiątki po kardynale Stefanie Wyszyńskim i kolekcja świec wotywnych z całego świata).

W Skarbcu znajdują się najcenniejsze zabytki sztuki: m.in płaskorzeźba alabastrowa z XVII w., w tym krucyfiks z 1510 r. i ważąca 12 kg złota monstrancja wysadzana drogimi kamieniami, XV-wieczny ornat paulinów węgierskich i mszalne komplety: tzw. koralowy oraz 20-częściowy z porcelany miśnieńskiej ofiarowany przez Augusta III Habsburga.

W Arsenale eksponowane są militaria: zbroje rycerskie, szable i buławy hetmanów polskich, kule armatnie, biała broń europejska i egzotyczna (afrykańska, perska i japońska), trofea króla polskiego Jana III Sobieskiego zdobyte w 1783 r. po zwycięstwie nad Turkami pod Wiedniem (szable, pałasze i zbroje tureckie, makaty, fragment meczetu polowego Kary Mustafy), sztandary wojskowe, medale, odznaczenia i ordery (Złotego Runa, Orła Białego), obrazy i ryciny o tematyce wojskowej, a także polska biżuteria patriotyczna z XIX/XX w. i okresu II wojny światowej.