Gniezno było stolicą pierwszych władców Polski z dynastii Piastów. Od 1000 r. było też stolicą arcybiskupią (w katedrze gnieźnieńskiej zachowały się XII-wieczne, dwuskrzydłowe drzwi z brązu ze scenami męczeństwa św. Wojciecha). Muzeum powołane do życia w 1978 r. gromadzi przede wszystkim zabytki z okresu średniowiecza oraz wszystkie związane z historią Gniezna i regionu. W jego zbiorach znajduje się najbogatsza w Europie kolekcja piecowych kafli gotyckich i jeden z najbogatszych w Polsce zbiór kafli renesansowych, poza tym cennymi zabytkami są fragmenty wyposażenia katedry gnieźnieńskiej (m.in. fragmenty romańskiej posadzki, kamienne renesansowe kropielnice, sprzęty liturgiczne).