Muzeum zostało powołane do życia w 1975 r. w dawnej siedzibie fabrykanta łódzkiego - Izraela Kalmanowicza Poznańskiego. Pałac zbudowany przez Poznańskiego i jego synów na przełomie XIX i XX w. - w czasie, kiedy w Łodzi rozkwitał przemysł włókienniczy, a wraz z nim miasto, kiedy niemal z dnia na dzień powstawały potężne fortuny - jest najokazalszą pośród wielu wznoszonych tu wówczas rezydencji, mających swym przepychem świadczyć o pozycji i bogactwie właścicieli. Jest też jednym z niewielu zachowanych przykładów budowli rezydencjonalno-fabrycznych, tj. takich, w których budynek pałacowy i zabudowania fabryczne tworzą jedną całość. Sam pałac jest monumentalny, neobarokowy, bogato udekorowany różnymi elementami architektonicznymi i rzeźbiarskimi. Nad jego dachami górują kopuły i wieżyczki pokryte blaszaną łuską. Równie wspaniale prezentują się wnętrza, zwłaszcza reprezentacyjne: sala balowa, jadalnia, salon karciany i pokój bilardowy, zdobione sztukateriami, kolorowymi marmurami, malowidłami, złoceniami, mozaikami, wykładane boazeriami, w które niekiedy wkomponowane są meble - szafy, kredensy, kanapy. Blasku dodają im wielkie lustra, kryształowe żyrandole, mosiężne kinkiety.
Wnętrza nie są zwykłą rekonstrukcją dawnych pomieszczeń pałacowych. Rozmieszczone w nich sprzęty, przedmioty codziennego użytku, bibeloty, obrazy, fotografie, dokumenty itp. tworzą wystawę "Z dziejów Łodzi. Historia, kultura, codzienność", która ilustruje życie łodzian w okresie od końca XIX w. do wybuchu II wojny światowej. Pokazano na niej m.in. przeciętną kuchnię, przedpokój, pralnię, magiel, fragment ulicy, a także wnętrza mieszkalne bogaczy - urządzone meblami w stylu Ludwika Filipa i Ludwika XV, ozdobione m.in. obrazami Leona i Samuela Hirszenbergów, Maurycego Trębacza, Natana Spiegla, srebrami stołowymi i porcelaną z przełomu XIX i XX w. Dalsze części tej ekspozycji poświęcone są wybitnym łodzianom: Izraelowi Poznańskiemu i innym wielkim przemysłowcom; architektowi, pierwszemu projektantowi pałacu Poznańskich - Hilaremu Majewskiemu; działającemu w okresie międzywojennym malarzowi Władysławowi Strzemińskiemu i artystom z jego kręgu; urodzonemu w 1905 r. poecie Marianowi Piechalowi; światowej sławy pianiście Arturowi Rubinsteinowi (jest to jedyna na świecie wystawa stała poświęcona temu artyście); poecie i tłumaczowi Karlowi Dedeciusowi; wysłannikowi Polski podziemnej, który jako pierwszy alarmował Zachód o Holokauście - Janowi Karskiemu. W atrakcyjny sposób, we wnętrzach imitujących garderobę aktorki, pokazane jest także życie teatralne miasta. W dawnym pokoju karcianym, gdzie zgromadzono zestaw gier towarzyskich z 2 poł. XIX w.: warcaby, szachy, kości, karty, bilard i różne rodzaje gramofonów, zaprezentowano wystawę "Łodzianie w fotografii portretowej". Całość ekspozycji układa się w opowieść o wyjątkowości dziejów i kultury Łodzi jako wielonarodowej metropolii przemysłowej - miasta którego narodziny i szybki rozwój nie mają w Polsce precedensu. Wkład różnych grup narodowosciowych w jego kulturę podkreśla tytuł, jaki nadano jednej z części wystawy stałej - "Triada łódzka - trzy wielkie społeczności: Polacy, Niemcy, Żydzi". Martyrologię Żydów łódzkich w czasie II wojny światowej dokumentuje wystawa "Naszą jedyną drogą jest praca. Getto łódzkie 1940-1944".