Muzeum mieści się w gotycko-renesansowym budynku Arsenału Wrocławskiego, zwanym Arsenałem Mikołajskim, wzniesionym na przestrzeni XIV-XVI w., należącym do najciekawszych zabytków architektury mieszczańskiej Wrocławia. Funkcjonuje od 1815 r. , kiedy to powstało Królewskie Muzeum Sztuki i Starożytności; należy do najstarszych tego rodzaju muzeów w Europie.
Zbiory, jedne z największych w Polsce, z których znaczna część pochodzi jeszcze z XVIII i XIX w. ilustrują okres wczesnohistoryczny i procesy związane z pojawieniem się Słowian na Śląsku i kształtowaniem się na tym obszarze zrębów państwowości polskiej oraz obrazują kolejne etapy rozwoju społeczeństw zamieszkujących Śląsk i znaczenie tego regionu jako pośrednika prądów płynących z kręgu kultury śródziemnomorskiej - do najcenniejszych należą najstarsze zabytki odkryte na ziemiach polskich z paleolitu dolnego (500 tys. lat) w Trzebnicy, gliniana figura kultowa barana z Jordanowa (neolit), skarby wyrobów brązowych z Pilszcza, Karmina, Kondratowic (epoka brązu), celtyckie zabytki grobowe, wyposażenie "grobów książęcych" z Wrocławia-Zakrzowa (okres wpływów rzymskich), znaleziska z grodzisk i zamków (Gostyń, Klenica, Wrocław, Niemcza, Bardo, Gniewoszów) oraz miast lokacyjnych (Wrocław, Środa Śląska) datowane na średniowiecze i czasy nowożytne.