Zamek wzniesiony w XIV w. (początkowo jako donżon w systemie fortyfikacyjnym miasta) został przebudowany na przełomie XIV i XV w., kiedy to stał się siedzibą Piastów śląskich. W 1561 r. rozbudowano go i w tym stanie, łącząc w sobie pierwotny styl gotycki i późniejszy renesansowy, przetrwał do dziś. Gruntownie odremontowany, stał się siedzibą Oddziału Muzeum w Gliwicach w 1959.

Mieszczą się tu Dział Archeologii i Dział Historii Muzeum. Zbiory Działu Archeologii obejmują: narzędzia z epoki kamienia, zabytki kultury łużyckiej (m.in. cenny zespół z wykopalisk w Świbiu), znaleziska średniowieczne i z czasów nowożytnych z obszaru Starego Miasta w Gliwicach itp. Dział Historii posiada pamiątki cechowe z XVII-XVIII w., pamiątki z okresu powstań śląskich i plebiscytu po I wojnie światowej oraz eksponaty związane z działalnością Związku Polaków w Niemczech. Odrębną grupę stanowią militaria, w tym cenna kolekcja broni wschodniej, zawierająca m.in. japońskie zbroje i miecze samurajskie oraz miecze chińskie i koreańskie.