Muzeum Niepodległości powstało 30 stycznia 1990 roku jako Muzeum Historii Polskich Ruchów Niepodległościowych i Społecznych, w wyniku przekształcenia Muzeum Historii Polskiego Ruchu Rewolucyjnego. Główna siedziba nowej placówki została ustanowiona przez Ministerstwo Kultury i Sztuki w Pałacu Przebendowskich/Radziwiłłów, gdzie poprzednio mieściło się Muzeum Lenina (1955-1989). Magazyny zbiorów, działy historyczne oraz biblioteka mieściły się w pawilonie w pobliżu Zamku Ujazdowskiego. Pawilon ten został odebrany Muzeum Niepodległości przez MKiS i przekazany na siedzibę Ośrodka Dokumentacji Zabytków (w 1991 i 1993 r.). Muzeum Niepodległości objęło też dwa oddziały martyrologiczne: Muzeum X Pawilonu C.W. oraz Muzeum Więzienia Pawiak. W 1991 r. placówka uzyskała nową nazwę, która obowiązuje nadal. W 1992 r. Muzeum Niepodległości uzyskało status Narodowej Instytucji Kultury. W latach 1990-1999 placówka zorganizowała około 150 wystaw, które zwiedziło blisko 700 tys. widzów. Muzeum Niepodległości prowadzi od początku urozmaiconą, intensywną działalność edukacyjną (lekcje muzealne, konkursy, seanse filmowe, spektakle teatralne, odczyty i sesje popularnonaukowe), artystyczno-kulturalną (koncerty, programy słowno-muzyczne), popularyzatorską (spotkania autorskie, promocje książek) i wydawniczą. Siedem wystaw zostało nagrodzonych lub wyróżnionych w dorocznych konkursach na „Muzealne wydarzenie roku”. Od 1 stycznia 1999 r. Muzeum jest samorządową instytucją kultury, jej organizatorem jest Zarząd Województwa Mazowieckiego. Od 1994 r. placówka wydaje własny periodyk – czasopismo muzealno-historyczne „Niepodległość i Pamięć” (do tej pory wyszło 15 numerów).

EKSPOZYCJA STAŁA

W Muzeum Niepodległości czynna jest stała ekspozycja „Rzecz największa Polska. Druga Rzeczpospolita 1918-1939”. Wystawa ukazuje wybrane, ważniejsze zagadnienia z dziejów Polski międzywojennej. Problemy te, to doświadczenia związane z walką o utrzymanie niepodległości, o granice, także liczne zabiegi zmierzające do likwidacji różnic i podziałów międzyzaborowych. Wystawa obrazuje narodziny nowoczesnego państwa, borykającego się z wieloma trudnościami. Widzowie mogą się zapoznać m.in. z sytuacją polityczną, działaniami czołowych postaci parlamentu i kolejnych rządów, działaniami zmierzającymi do integracji szkolnictwa, wojska, struktur aparatu państwowego, odbudowy wyniszczonego wojną kraju. Obok złożonych realiów codzienności wystawa zwraca uwagę na liczne przejawy bohaterstwa i waleczności (m.in. w czasie wojny polsko-bolszewickiej). Szeroko została też ujęta problematyka kształtowania ustroju państwa i uchwalenia konstytucji marcowej 1921 r.

W drugiej części wystawy ukazano dorobek młodego państwa: w gospodarce, technice, oświacie, nauce, kulturze, sztuce, teatrze, sporcie, sprawach społecznych, narodowościowych. Obok prezentacji czołowych postaci tamtych lat nie zabrakło materiałów ukazujących zbiorowy portret Polaków dwudziestolecia. Nie pominięto też problemów, których nie zdołano wówczas rozwiązać.

Wystawa jest adresowana przede wszystkim do młodzieży. Historia Polski Odrodzonej została pokazana z zastosowaniem różnych technik, przy wykorzystaniu wielu dokumentów, dzieł sztuki i realiów. Zwiedzający mogą zapoznać się z wieloma archiwaliami, obrazami, rzeźbami, grafikami, fotografiami, mapami, wykresami, planami, plakatami, medalami, fragmentami filmów z lat 30-tych, nagraniami dźwiękowymi. Obiekty te pochodzą ze zbiorów własnych Muzeum Niepodległości, a także innych muzeów, archiwów i bibliotek, ponadto zostały użyczone przez osoby prywatne, które w 1998 r. odpowiedziały na apel Muzeum Niepodległości.