Siedzibą muzeum jest gmach Starego Ratusza, unikatowego w skali europejskiej zabytku świeckiej architektury gotyckiej, powstającego stopniowo od końca XIII do 1 poł. XVI wieku. W jego dekoracji rzeźbiarskiej, zarówno zewnętrznej jak i zdobiącej wnętrza, dominują motywy heraldyczne związane z symboliką Wrocławia, Księstwa Wrocławskiego oraz Królestwa Czech i Węgier; w 1970 powołano do życia Muzeum Historyczne we Wrocławiu; w 1971 roku utworzono Oddział Ratusz, który w 2000 przekształcono w Muzeum Sztuki Mieszczańskiej, Oddział Muzeum Miejskiego Wrocławia.

Zbiory muzeum obejmują głównie zabytki sztuki artystów związanych z Wrocławiem - malarstwo, rzeźba, grafika i rysunek oraz zabytki rzemiosła i przemysłu artystycznego ze złota, srebra i cyny reprezentujące różne style - późny gotyk, renesans, barok, eklektyzm i secesję, a także obiekty ikonograficzne związane z architekturą ratusza i herbem Wrocławia. Do najcenniejszych w zbiorach należą m.in. rzeźba z kości słoniowej przedstawiająca Madonnę z Dzieciątkiem z końca XVII w., dzieło sztuki kolonialnej z terenu Filipin lub Chin; wśród sreber wrocławskich wyróżnia się kielich późnogotycki z 2 poł. XV w., barokowy pacyfikał wykonany ok. 1740 przez Georga Nawarrę, secesyjny puchar Kupieckiego Bractwa Strzelców Międzymurza we Wrocławiu z 1902 r. zawierający nazwiska królów kurkowych z lat 1901-1942; wśród zabytków heraldycznych na uwagę zasługuje odznaka z herbem miasta z poł. XVI w. należąca do Straży Miejskiej, wykonana ze srebra złoconego. Muzeum gromadzi rzeźby portretowe wybitnych wrocławian, m.in. laureatów Nagrody Nobla.