maj 2013

Piłka golfowa jest na obrazie Roya Lichtensteina pokaźnych rozmiarów, podczas gdy w rzeczywistości mieści się w dłoni (z kolei obrazek źródłowy do tego płótna to malutkie zdjęcie reklamowe w gazecie). Zmiana skali to naturalnie jeden z wyróżników pop-artu. Powiększenie widoczne w obrazach komiksowych czy wspomnianych czarno-białych nie jest tylko zabiegiem formalnym. Odzwierciedla świat komercji, reklam, wszechobecnych, reprodukowalnych obrazów i stereotypowych wizerunków. Wyobraźmy sobie obrazy Lichtensteina na billboardach, a wtedy jego kropki nie będą już widoczne, lecz spełnią swoją funkcję kolorystyczną (czasem wystarczy spojrzeć na obraz z daleka, by ten efekt był widoczny). Sam Lichtenstein w zabawny sposób podsuwa nam komentarz w postaci jednego ze swoich czarno-białych obrazów z przedmiotami codziennego użytku, który cały jest pokryty kropkami; nawet oglądane przez – namalowaną – lupę pozostają tylko kropkami, choć w powiększeniu. Nic się za nimi nie kryje.

Foto: Roy Lichtenstein, „Golf Ball”, 1962, olej na płótnie, kolekcja prywatna, © Estate of Roy Lichtenstein / DACS 2012, materiały prasowe Tate Modern

Nieprzypadkowo zacznę od cytatu. Zastanawiając się nad kondycją malarstwa, tak naprawdę myślimy przede wszystkim o tekstach na temat malarstwa. Nie tylko o tych akademickich, ale także – a może przede wszystkim – o krytyce artystycznej, komentującej na bieżąco świat sztuki: Jednym z największych osiągnięć malarzy, takich jak Gerhard Richter czy Luc Tuymans, jest fakt, że w ogóle malują – wbrew istnieniu szybszych i bardziej współczesnych mediów, takich jak fotografia czy wideo; pomimo natłoku obrazów, które każdego dnia rozbudowują nasz współczesny kalejdoskop wizualności, oraz pomimo faktu, że historia sztuki już dawno zidentyfikowała malarstwo abstrakcyjne jako koniec malarstwa w ogóle (Catrin Lorch, Historienmalerei 2.0, Sueddeutsche Zeitung, February 3, 2012 – za Thinking through Painting, tłum. własne). Poniższy tekst będzie próbą opisania wymienionych przez autorkę tego cytatu okoliczności, wbrew którym malarstwo trwa, oraz próbą przywołania mitu, dzięki któremu trwa.

Foto: Alex Olson, „Proposal 9”, 2012, dzięki uprzejmości artysty, Shane Campbell Gallery, Chicago i Lisa Cooley Fine Art, Nowy Jork, materiały prasowe Walker Art Centre

Akty wandalizmu przeciwko obrazom, podyktowane obsesyjną miłością, chorobą psychiczną, umiłowaniem czystości bądź czystą głupotą, przynoszą zazwyczaj efekt odwrotny do zamierzonego przez ich sprawców. Zamiast ściągać na współczesnych Herostratesów niegasnące światła jupiterów, w centrum zainteresowania stawiały sztukę, inicjując przy tym ożywione dyskusje o jej znaczeniu i wartości. Jeżeli zniszczeniu obrazu wtóruje echo o niemal globalnym zasięgu, nasuwają się wówczas pytania o istotę takich artystycznych realizacji, w które intencjonalnie wpisana jest destrukcja. Czy ta umyślnie podziurawiona, zmurszała i materialnie sfatygowana sztuka – niejako nadwerężona na własne życzenie – jest jeszcze w stanie poruszyć widza i wzbudzić sensację? Museum of Contemporary Art Chicago podjęło próbę rozwiązania tej i innych kwestii w sposób właściwy instytucji muzealnej – oddało głos dziełom zebranym na wystawie. Destroy the Picture: Painting the Void, 1949-1962 demonstruje różnorodne strategie uszkadzania płótna, podważania jego substancjalnej integralności oraz przewartościowania malarskiej materii.

Foto: Lucio Fontana, „Spatial Concept, Expectations 58 T 2”, 1958, Fondazione Lucio Fontana, Milan, Italy, materiały prasowe Museum of Contemporary Art Chicago

Motywy podróży autobusami bądź innymi środkami transportu publicznego pojawiały się niejednokrotnie w sztuce polskiej po 1945 roku. Najczęściej miały związek z nastrojami społecznymi i sytuacją polityczną w kraju. Wśród tej lokomocyjnej ikonografii mieści się też obraz Autobus (1969) Jerzego Nowosielskiego, wystawiony ostatnio w Muzeum Sztuki w Łodzi na wystawie Korespondencje. Sztuka nowoczesna i uniwersalizm. Mimo że jest to dzieło mistrza sztuki metafizycznej, zawarło jednak pewien niezwykły bagaż znaczeń nie bez nawiązań do charakterystyki czasu, w którym powstało. Śledząc twórczość Nowosielskiego, nietrudno zauważyć, że choć artysta, jako członek Grupy Krakowskiej i postać związana z dominującą enklawą artystyczności, nie zaniedbywał obserwacji życia codziennego, widział życie przez filtr osobistej wizji malarskiej.

Foto: Jerzy Nowosielski, „Autobus”, 1969, farby olejne, płótno, wys. 118 cm, szer. 100 cm, Muzeum Sztuki w Łodzi, fot. dzięki uprzejmości MSŁ i spadkobierców Jerzego Nowosielskiego

W majowym „Arteonie” również: o warszawskim pokazie współczesnej sztuki ukraińskiej Ukrainian News pisze Eulalia Domanowska, twórczości dwóch artystów amerykańskich – Richarda Jacksona i Llyna Foulkesa – przedstawicieli współczesnej sztuki z Kalifornii, przygląda się Filip Lipiński. Na pytania ankiety Sztuka młodych odpowiadają Magdalena Sawicka i Jan „Jubaal” Wasiński. Jeden z najciekawszych zbiorów współczesnej fotografii, kolekcję Ellen i Dana Shapiro, przedstawia Agata Mazur. Dziewczynę z Bonda, czyli bohaterkę obrazu Modiglianiego, który został pokazany w najnowszym filmie o brytyjskim agencie 007, a do którego pozowała... Polka, opisuje Lila Dmochowska.
W majowym „Arteonie” tradycyjnie również komentarze, recenzje książkowe, aktualia i inne stałe rubryki.