listopad 2010

Swoją najbardziej znaną pracę Valie Export zaprezentowała po raz pierwszy podczas wręczenia nagrody za film „Ping-Pong” (na Międzynarodowym Spotkaniu Niezależnych Filmowców w Monachium w 1968 roku). Zamiast pokazać nagrodzony film, artystka wyszła na scenę z przełożonym przez głowę niewielkim kartonem zasłaniającym jej nagie piersi. Zapraszała równocześnie widzów, by „dotykowo oglądali” jej piersi, wkładając ręce do środka kartonu przez znajdujący się z przodu niewielki otwór zasłonięty firanką. Każdorazowy seans trwał 12 sekund, w czasie których Valie skrupulatnie mierzyła czas. „Tapp und Tastkino” (kino dotykowe) również należało do cyklu „kina rozszerzonego”. Podobnie jak „Genitalpanik”, tak i ta praca dotyczy kwestii voyeryzmu i umożliwiania przez kino tego, co na co dzień jest uważane za tabu. Artystka pokazuje w tych akcjach kino jako miejsce wizualizacji męskich fantazji erotycznych. Konfrontuje odcieleśnione i odrealnione spojrzenie właściwe oglądowi kinowemu z materialnością realnego kobiecego ciała; zestawia reprezentację z możliwością prawdziwego doświadczenia. Udowadnia przy tym, jak bardzo ta filmowa reprezentacja wpisana jest w wizualne kody kultury masowej. Innymi słowy, w pracach tych Valie Export pokazuje, jak w świecie kina ludzka seksualność została ograniczona do zbioru klisz (rozumianego w dwojakim znaczeniu tego słowa: i klisz zachowania, i tych filmowych). „Kino dotykowe” było później pokazywane na ulicach w dziesięciu różnych miastach Europy (1968-1971), wykonywane zarówno przez autorkę, jak i inną kobietę. Było to więc „kino objazdowe” z prawdziwego zdarzenia.


Zdjęcie: Valie Export, „Tapp und Tastkino”, 1968, materiały prasowe Belvedere

Recepcja twórczości Grupy Sędzia Główny została zdominowana przez zestaw powtarzających się pojęć, mających wyrazić kwintesencję działań artystek, między innymi: siostrzaństwo, bliźniactwo, intymność, magnetyzm, abiekt, bierność, cielesność, seksapil, feminizm, krytyka społeczeństwa. Czy pojęcia te dają się wciąż obronić jako opis zapośredniczonego doświadczenia performance Karoliny Wiktor i Aleksandry Kubiak?
Wyjątkowość Grupy Sędzia Główny zasadza się na rozdwojeniu podmiotu. W trakcie performance artystki zawsze są maksymalnie do siebie upodobnione. Noszą identyczne peruki, są tak samo ubrane, ewentualnie obie rozebrane. Wykonują zdublowane gesty. Wystawa powtarza to powtórzenie. Dodatkowo sytuuje je w centrum i uwypukla, jak w wypadku podwójnej dokumentacji Rozdziału LXI, gdzie dwa monitory umieszczone naprzeciwlegle w wąskim korytarzu ukazują z dwóch punktów widzenia słynny performance, w którym podczas łódzkiego „Święta kobiet” artystki wylizywały podłogę Galerii Manhattan; ukazanie każdej z artystek na osobnym monitorze w interesujący sposób lokuje widza w przestrzeni pomiędzy. Owo powtórzenie powtórzenia zachęca do wyszukiwania różnic.


Zdjęcie: Grupa Sędzia Główny, Rozdział LXI, Święto Kobiet w Łodzi, Galeria Manhattan, 2007, fot. Andrzej Grzelak, materiały prasowe Galerii Awangarda

W najnowszym „Arteonie” także: „Semiotykę kuchni” Marthy Rosler w ramach „Czytania sztuki” omawia Filip Lipiński, w ramach „Sztuki młodych” z Pawłem Dunalem i Rahimem Blakiem rozmawia Adam Andrzej Fuss, wystawę „Powtórka z teorii widzenia” w CSW Zamek Ujazdowski recenzuje Anna Diduch, związki między filmami Artura Żmijewskiego a warszawskim sporem o krzyż tropi Rafał Jakubowicz, prezentację malarstwa Jakuba Juliana Ziółkowskiego w Zachęcie analizują Zofia Jabłonowska-Ratajska i Przemysław Chodań. Ponadto prezentowanej w Oranżerii Pałacu w Wilanowie kolekcja fotografii Cezarego Pieczyńskiego przygląda się Mat Maria Bieczyński, a wystawę „Otwarte Archiwum/Wrocław’70” i recenzje na jej temat komentuje Aneta Rostkowska.
W „Arteonie” także zapowiedzi nowości wydawniczych autorstwa – zgodnie z tematem numeru – kobiet, polskich krytyczek i historyczek sztuki, wykładowczyń akademickich. A także „lubię | nie lubię” – ostatnie wydarzenia w polskim świecie artystycznym, tym razem okiem Magdaleny Moskalewicz.