kwiecień 2014

Czy Gierymscy nie są dla nas przede wszystkim malarzami charakterystycznych tematów: zmagań wojsk powstania styczniowego, polowań z okresu rokoka, warszawskich czy lubelskich Żydów albo robotników w pocie czoła wydobywających piasek z dna Wisły? Czy nie dlatego pamięta się o obu malarzach, że ich dzieła pozwalają zilustrować podręcznik o kulturze pozytywizmu – innymi słowy, czy nie traktuje się ich sztuki jako przykładu upowszechnienia się pewnej ideowej postawy, światopoglądu, który nakazywał koncentrację nie na historii i martyrologii, lecz na współczesności i przyszłości? Czy jesteśmy gotowi przyznać rację Stanisławowi Witkiewiczowi, że postaci modlących się Izraelitów na obrazie Aleksandra Święto Trąbek mogłyby zostać zastąpione przez jakiekolwiek inne, byle tworzyły taki sam układ czarnych plam, a więc pewien wizualny efekt, zapewniający dziełu malarskie rozstrzygnięcie? Z drugiej strony, czy powinniśmy czuć się skrępowani stanowiskiem Witkiewicza? Czy musimy obawiać się, że nie podzielając jego zapatrywań, nie docenimy należycie artyzmu tych obrazów?

Foto: Aleksander Gierymski, „Święto Trąbek I”, olej, płótno, 47 x 64,5 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie