Tadeusz Kantor - Interior imaginacji - Zachęta

15 kwietnia w Galerii Zachęta miało miejsce uroczyste otwarcie wystawy upamiętniającej piętnastą rocznicę śmierci Tadeusza Kantora. Na wernisaż przybył osobiście dyrektor renomowanej londyńskiej Tate Gallery, który w latach siedemdziesiątych organizował Kantorowi wystawę. Również osobiście Kantora znał Waldemar Dąbrowski - jego inauguracyjne przemówienie zabarwione było wspomnieniami spotkań i wspólnych rozmów. Dużo mówiło się, już w kategoriach kantorowskich, o obecności, nieobecności pamięci, wyobraźni. I to właśnie one były najważniejszymi drogowskazami dla kuratorów wystawy: Marka Świcy i Jarosława Suchana. Tadeusz Kantor - awangardowy genialny twórca, wywarł swoje piętno na sztuce (nie tylko polskiej), jednak jego śmierć-nieobecność spowodowały, że zaczął funkcjonować jako hasło z historii sztuki. Dlatego kuratorzy postawili przed sobą zadanie ukazania jego twórczości w prawidłowej, ich zdaniem, perspektywie. Wystawa jest zainscenizowanym "pokojem wyobraźni" Kantora, w który są wrzucone wspomnienia, pomysły, lęki, wizje artystyczne, które zamieszkiwały umysł artysty. Jak sam pisał: "Pole imaginacji zaczęło się tłumaczyć nie jako materiał do konstruowania i realizacji w obrazie, lecz jako pomieszczenie, do którego wpadają przedmioty z mojej własnej przeszłości, w formie wraków i atrap, i nie moje, obce, banalne, schematyczne, przypadkowe, pomieszanie z ważnymi, wartościowe i błahe fakty, osoby, listy, recepty, adresy, ślady, daty, spotkania. Był to inwentarz pozbawiony chronologii, hierarchii i lokalizacji. Osobiście znalazłem się w środku tego wszystkiego, bez własnej roli. Nie chciałem zresztą jej określać, bo to już spowodowałoby jakąś tam stabilizację. A chodziło przecież głównie o to, aby jak najdłużej utrzymywać stan płynny, przepływu, przyciągania wszystkich, najmniej spodziewanych rzeczy". "Kolejne pomieszczenia tematycznie ukazują różnorodne przedsięwzięcia intelektualne i artystyczne Kantora. Dużo miejsca jest poświęcone przypomnieniu i dokumentacji jego twórczości teatralnej - w sali nazwanej "teatr pamięci" można obejrzeć elementy ze scenografii, filmy, na których zarejestrowane są fragmenty spektakli szkice postaci i sytuacji scenicznych od pierwszego, jeszcze wojennego, spektaklu Kantora - Balladyny, który geometryzacją form kostiumów nawiązywał do stylu awangardy; Powrót Odysa, i Umarłą Klasę z 1974 roku, która stała się symbolem kantorowskiego stylu teatralnego. Wtedy po raz pierwszy wykorzystał manekiny, jako równoprawnych protagonistów oraz "klisze pamięci" - umarłe fragmentaryczne obrazy, w których zachowane są jedynie strzępy akcji. W innych salach prezentowane są inne płaszczyzny i fazy (ułożone w porządku chronologicznym) jego twórczości malarskiej i okołomalarskiej: metamorfozy - inspirowane matematyczną formą przestrzeni, koncepcjami zaczerpniętymi z nauk ścisłych oraz odkryciami technicznymi; ambalaże - opakowane przedmioty, które poprzez ten akt, miały zostać wyrwane z codziennego świata i przeniesione do świata sztuki; informel - bezforemna abstrakcja badająca namacalność materii i dynamizm aktu twórczego; okolice zera - zbiór "przedmiotów najniższej rangi", czyli prywatnych rysunków, notatek, zdjęć, gazet, listów, które nigdy wcześniej nie byłyby uznane za sztukę i wystawione w galerii; dalej już nic - cykl autoportretów zbudowanych ze wspomnień. Cennym elementem są cytaty z notatek artysty, dokładnie opisujące, jak dane przedsięwzięcie rozumiał sam Kantor. Całość tworzy szczelnie zamknięty labirynt, w którym istnieje tylko czerń i biel, czai się śmierć - niepowstrzymany proces wkraczania nieobecności. Wystawa oddaje totalność dzieła Kanotra, jego całkowite i hermetyczne zamknięcie w sztuce, całkowite poświęcenie dla idei, którymi żył. Spełnia to założenia organizatorów wystawy, według których: "Zamysł wystawy INTERIOR IMAGINACJI opiera się na przekonaniu, że w sztuce Kantora istotne są nie tyle poszczególne dzieła, ile kreowane idee. (Re)konstrukcja Kantorowskiego interioru została oparta na trzech ideach: awangardzie, realności i pamięci, których obecność daje się zauważyć w całej niemal twórczości artysty".