Rafał Malczewski - Muzeum Narodowe w Krakowie

Rafał Malczewski, poza tym, że był synem słynnego Jacka, dla szerokiego grona odbiorców pozostał właściwie mało znany. Wiadomo, że malował, czasem jego prace znajdują się na aukcjach, parał się też piórem. Całość tej wielorodnej twórczości prezentuje obecnie Muzeum Narodowe w Krakowie, które po Warszawie i Zakopanem przedstawia dorobek artysty.

Sam drugi człon tytułu wystawy – Rafał Malczewski i mit Zakopanego – sugeruje, że do czynienia mieć tu będziemy nie tylko z postacią jednego artysty, ale pośrednio z większością przedstawicieli kultury, kształtujących specyficzny obraz Zakopanego okresu międzywojennego. Rafał Malczewski stał się więc punktem wyjścia, od którego wyprowadzono wiele ścieżek prowadzących nas do osób związanych z nim, m.in. do Witkacego, Stryjeńskich, Iwaszkiewiczów, Rytardów, Michała Choromańskiego.

Poza malowaniem, gdzie na wyróżnienie zasługują akwarele, zajmował się również pisaniem opowiadań, reportaży, ironicznych komentarzy, przy czym cechował go niemały zmysł satyryczny, widoczny choćby w noweli „Z pamiętnika początkującego narciarza” (zbiór nowel pt. „Narkotyk gór”). Z satyrą tą miała okazję zapoznać się publika w Krakowie, podczas monodramu na podstawie tego właśnie utworu w wykonaniu aktorki Marii Czubasiewicz-Węcławowicz. Twórczość malarska i pisarska Rafała Malczewskiego to swoista kronika Zakopanego, nie tylko jako ośrodka kipiącego intelektualno-twórczą atmosferą minionych lat, ale także jako letnio-zimowej stolicy Tatr. A że sam artysta zajmował się tak wspinaczką, jak i czynnym narciarstwem, na wystawie znalazły się takie eksponaty jak narty, sanki, kraple, rakiety śnieżne, liny i haki wspinaczkowe – z lat przedwojennych. Całość składa się na pełen obraz epoki i mitu Zakopanego, nieco chyba już zapomnianego... Jak pisze kuratorka wystawy – Dorota Folga-Januszewska: „(...) wszystkie te dziedziny splotły się tak ściśle, iż trudno z dzisiejszej perspektywy oddzielić fakty od zmyśleń, a interpretację od historycznej relacji. Ta niepewność towarzyszyć będzie nieustannie spotkaniu z jego dziełem, bogatym i zróżnicowanym, ale jakże niejednoznacznym i trudnym do interpretacji”.

Wystawa w Muzeum Narodowym w Krakowie jest trzecią po Muzeum Narodowym w Warszawie i Muzeum Tatrzańskim w Zakopanem odsłoną pokazu i choć czerpie z idei dwóch wcześniejszych prezentacji, jest pod każdym względem nową aranżacją. 

Ekspozycja składa się z trzech części, otwiera ją panorama Zakopanego okresu międzywojnia, miejsca spotkań polskiej elity, z której powędrować można albo w głąb historii do czasów dialogu malarzy: Jacka-ojca i Rafała-syna (część druga), albo przenieść się do świata malarstwa Rafała (część trzecia), jednego z najbardziej znanych w świecie w okresie międzywojennym polskich artystów.