Polscy monachijczycy - Muzeum Historyczne

Muzeum Historyczne w Katowicach prezentuje obecnie wystawę, którą zarówno wielbiciele pejzażu, jak i monachijskich wpływów w malarstwie polskim drugiej połowy XIX wieku, powinni zobaczyć. Przyczyn jest wiele, główna na pewno taka, że malarstwo „polskich monachijczyków”, choć wiadomo, że istniało, nie zostało jak dotąd gruntownie opracowane, a co bardziej istotne - nie było pokazywane w sposób zbiorowy, ogólny, przynajmniej na tyle, na ile pozwalają warunki i kondycja dotycząca organizacji wystaw w polskich muzeach.

Powodem kolejnym może być ogólnie znany fakt, że grono artystów polskich, zanim wybrało Paryż na swą stolicę kształcenia pod koniec XIX wieku, wcześniej czerpało garściami z Monachium (wystarczy wspomnieć choćby 12-letni niemiecki „epizod” kariery Olgi Boznańskiej). Z tego względu warto zobaczyć, co sobą reprezentują i co ze słynnego wówczas Monachium przeszczepili na grunt polski.

I wreszcie kwestia samego pejzażu, który w eksponowanych obrazach potraktowany jest jako temat samodzielny, lub jako rozbudowane i równorzędne tło dla przedstawień rodzajowych. W świadomość odbiorcy wrosło już niemal przekonanie, że szkoła pejzażu wiąże się właściwie dopiero z czynnym w Krakowie na przełomu XIX i XX wieku Janem Stanisławskim. Pierwszeństwa wyprowadzenia studentów w plener nie można mu odmówić. Okazuje się jednak, że dla wcześniejszych artystów krajobraz był także niezwykle istotny, choć faktem jest, że inaczej jeszcze traktowany. 

W Katowicach prezentowanych jest 80 dzieł malarzy polskich związanych z ośrodkiem artystycznym w Monachium w drugiej połowie XIX wieku. Znajdziemy tu obrazy znane i łatwo rozpoznawalne, jak np. Wyjazd na polowanie Maksymiliana Gierymskiego, czy Powitanie słońca - żurawie Józefa Chełmińskiego, jak i prace małych mistrzów polskiego pejzażu, często zapomnianych, m.in.: Romana Kochanowskiego, Władysława Maleckiego, Antoniego Kozakiewicza.

Zgromadzone prace obrazują nie tylko bogactwo rozwiązań pejzażowych, są też odbiciem wielu odmiennych temperamentów artystycznych. Tym, co dla nich wspólne, to połączenie realistycznego sposobu rejestracji rzeczywistości z dążeniem do oddania nastrojów tkwiących w naturze. Podziwiać można realistyczny warsztat, wysublimowaną kolorystykę, sposób, w jaki artyści podpatrywali uroki natury.

Krajobrazy polskich monachijczyków o specyficznym, tak swojskim wydawałoby się nastroju wpisują się w pejzażowe tendencje monachijskiej szkoły pejzażowej. Jest to jeden z argumentów świadczących o europejskości tego malarstwa, dotrzymywaniu kroku najlepszym europejskim pejzażystom XIX wieku, głównie francuskim barbizończykom i pejzażystom monachijskim.