Nowe oblicze Galerii Sztuki Średniowiecznej

Najbogatszą i najbardziej różnorodną kolekcję sztuki średniowiecznej w Polsce, należącą do zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie, można już oglądać w zupełnie nowej, wyjątkowej oprawie. Słynne dzieła - takie jak: Piękna Madonna z Wrocławia, Poliptyk Grudziądzki, Poliptyk Zwiastowania z Jednorożcem, Tryptyk z legendą świętego Stanisława Biskupa z Pławna czy monumentalny ołtarz z Pruszcza Gdańskiego - prezentowane będą w nowoczesnej i atrakcyjnej dla współczesnego odbiorcy aranżacji.
W Galerii Sztuki Średniowiecznej MNW znajdują się głównie obiekty z okresu późnego średniowiecza (XIV-XVI w.), pochodzące z różnych regionów dzisiejszej Polski, a także kilka eksponatów z zachodu Europy. Są to dzieła, które pierwotnie przeznaczone były niemal wyłącznie do kościołów. Ekspozycja została zaprojektowana tak, aby widzowie mogli jak najlepiej zrozumieć rolę sztuki w życiu religijnym czasów średniowiecza - w epoce, w której nie istniało pojęcie sztuki we współczesnym znaczeniu. 
W galerii zobaczymy imponujące ołtarze skrzydłowe, rzeźby zdobiące tzw. belki tęczowe, filary, jak również liczne obiekty mniejszych rozmiarów: sprzęty liturgiczne, ołtarzyki, obrazy i rzeźby przeznaczone do prywatnej modlitwy. Prezentacja tak różnorodnych dzieł pozwoli poznać niemal pełen obraz wielu dziedzin sztuki: malarstwa, rzeźby drewnianej, kamiennej 
i alabastrowej oraz rzemiosła artystycznego. Wbrew dotychczasowym podziałom na techniki, galeria przybliży widzowi średniowieczną kulturę wizualną, w której w przestrzeni świątyni istniały obiekty 
o zróżnicowanym charakterze. Warunki ekspozycji muzealnej nie oddadzą w pełni tego, jak pierwotnie funkcjonowały dzieła, ale sposób prezentacji powinien sprzyjać refleksji 
o funkcjach i sposobach niegdysiejszego operowania przedmiotami sztuki - opowiada Antoni Ziemba, kurator Zbiorów Dawnej Sztuki Europejskiej MNW - Na ekspozycji niemal wszystkie obiekty można obejść lub przynajmniej obejrzeć z tyłu. Ważne jest bowiem ukazanie materii dzieł, także ich rewersów, nieopracowanych i ujawniających surowe drewno bądź inny materiał.
Celem ekspozycji jest też ukazanie zarówno zjawisk uniwersalnych, jak i typowych tylko dla niektórych regionów średniowiecznej Europy. W galerii prezentowane są ponadlokalne zjawiska sztuki XII-XV wieku, np. usamodzielnienie się rzeźby figuralnej od architektury w epoce romańskiej, środkowoeuropejska rzeźba z kręgu Madonn na Lwie, oraz tzw. międzynarodowy styl dworski, określany również jako piękny ok. 1400. Wiele włączonych do wystawy dzieł świadczy także o odrębnym charakterze ważnych dla Europy Środkowej regionów: Śląska 1440-1520 (wielkie, wieloskrzydłowe ołtarze, epitafia, tablice wotywne i dydaktyczne, droga krzyżowa), Małopolski, Wielkopolski i Kujaw 1440-1520 (ołtarze, obrazy dewocyjne) oraz Gdańska i regionu północnohanzeatyckiego 1420-1520 (z okazałymi ołtarzami z Hamburga i Pomorza).
Dzięki nowym rozwiązaniom konstrukcyjnym poliptyki skrzydłowe, takie jak słynny Poliptyk Grudziądzki są dostępne ze wszystkich stron, łącznie z rewersami skrzydeł, które do tej pory nie były widoczne dla widzów. Zwiedzający będą mogli poznać pełne programy ikonograficzne monumentalnych dzieł. Istotną zmianą w przestrzeni ekspozycji jest odsłonięcie okien z widokiem na dziedziniec muzeum i zniesienie wtórnych podziałów wewnętrznych pomieszczeń. Przywrócono tym samym dawny, zabytkowy kształt sal zaprojektowanych przez Tadeusza Tołwińskiego, twórcę gmachu MNW.
Rozwiązania przestrzenne i materiały wybrane przez architektów tworzą minimalistyczną oprawę, służącą doskonałej prezentacji eksponatów i nie stanowiącą dla nich konkurencji. Ciemny, grafitowy kolor ścian oraz surowe metalowe nośniki eksponatów podkreślają ich wagę i wysuwają je na pierwszy plan. Wielką rolę odgrywa światło: sztuczne (reflektorowe) łączy się z naturalnym (zewnętrznym), eksponując lśnienia złotych teł na obrazach i rzeźbach.
Muzeum Narodowe w Warszawie przygotowało bogaty program wydarzeń towarzyszących otwarciu Galerii Sztuki Średniowiecznej, skierowany - podobnie jak dotychczasowe oferty edukacyjne - do szerokiego grona odbiorców. Wśród propozycji znalazły się koncerty muzyki dawnej, wykłady sobotnie, a także cykl czwartkowych spotkań Średniowiecze o zmroku i familijne Średniowieczne Soboty.


ŚREDNIOWIECZE O ZMROKU
w czwartki: styczeń - maj 2014, godz.  19.30

16 stycznia - Rzeźby i obrazy a architektura gotycka, Jakub Adamski
W jaki sposób wiedza o średniowiecznych kościołach może być przydatna 
w poznawaniu gotyckich rzeźb i obrazów? Co dzieła średniowiecznych sztuk plastycznych mogą powiedzieć historykowi architektury gotyckiej? Jak nastawy ołtarzowe i figury kultowe funkcjonowały w przestrzeni katedry czy fary miejskiej? Czy dekoracja retabulów podążała za modą architektoniczną? Na te pytania spróbujemy odpowiedzieć analizując dzieła z Galerii Sztuki Średniowiecznej pod kątem historii architektury.
Dr Jakub Adamski - adiunkt w Instytucie Historii Sztuki UW. Zajmuje się historią architektury średniowiecznej, zwłaszcza gotyckiej.

23 stycznia - Średniowieczne obrazy i rzeźby okiem konserwatora, Agnieszka Czubak
Jak są zbudowane dzieła prezentowane w Galerii? Co mogą nam powiedzieć 
o sobie i jak możemy z nich odczytywać ich dzieje?
Agnieszka Czubak - konserwator muzealny, kieruje Pracownią Konserwacji Rzeźby 
i Malarstwa na Drewnie, która dba o stan zachowania średniowiecznych zbiorów MNW.

30 stycznia - Jak patrzeć na sztukę średniowieczną?, Piotr Skubiszewski
Spotkanie z wybitnym badaczem sztuki średniowiecznej.
Prof. dr hab. Piotr Skubiszewski - historyk sztuki, emerytowany profesor Uniwersytetu Warszawskiego i Université de Poitiers, członek rzeczywisty PAN 
i Académie Européenne des Sciences, des Arts et des Lettres, doktor honoris causa KUL 
i Université de Poitiers.

6 lutego - Modlitwa w obrazie, Antoni Ziemba
W późnośredniowiecznych kościołach obok nastaw ołtarzowych pojawiały się dzieła, których celem było pomaganie wiernych w indywidualnej modlitwie. Należy do nich Korona Marii - największy obraz tablicowy w Galerii Sztuki Średniowiecznej. Z myślą o kim został stworzony? Jak był wykorzystywany w praktykach modlitewnych? I jakie były związki między pobożnością a obrazami?
Prof. dr hab. Antoni Ziemba – kurator Zbiorów Dawnej Sztuki Europejskiej w MNW, autor koncepcji rearanżacji Galerii Sztuki Średniowiecznej, wykładowca w Instytucie Historii Sztuki UW.

13 lutego - Uzbrojenie w sztuce gotyku - fakty i mity, Tomasz Mleczek
Spotkanie będzie okazją do obejrzenia fragmentów uzbrojenia zaczepnego 
i ochronnego oraz porównania go ze źródłami ikonograficznymi. Zobaczymy, na ile przedstawienia z okresu pełnego i późnego średniowiecza mogą być wiarygodnym źródłem informacji dla historyków. Zastanowimy się, co mogło wpływać 
na deformację uzbrojenia przez artystów.
Dr Tomasz Mleczek - historyk wojskowości i bronioznawstwa, pracownik Zamku Królewskiego w Warszawie, opiekun zbiorów Gabinetu Genealogiczno-Heraldycznego ZKW, czynny rekonstruktor.

20 lutego - Ołtarz Jerozolimski, Kamil Kopania
Poznamy jedno z najciekawszych dzieł późnego średniowiecza związanych z Gdańskiem. Omówiony zostanie m.in. wyjątkowy program ikonograficzny nastawy ołtarzowej oraz kwestia jej autorstwa. Szczególną uwagę zwrócimy 
na sposób odczytywania kolejnych scen na kwaterach Ołtarza Jerozolimskiego, charakteryzującego się rzadko stosowanym typem narracji.
Dr Kamil Kopania - adiunkt w Instytucie Historii Sztuki UW. Zajmuje się związkami sztuk plastycznych z teatrem, ceremoniami liturgicznymi o charakterze parateatralnym, funkcją 
i odbiorem dzieł sztuki w średniowieczu.

27 lutego - Czemu służył Poliptyk Grudziądzki?, Zofia Herman
Spotkanie poświęcone nastawie ołtarzowej z kaplicy zamku krzyżackiego w Grudziądzu. Zastanowimy się nad kultowym i politycznym znaczeniem ikonografii dzieła, skupiającej się na ukazaniu chwały Marii, patronki zakonu krzyżackiego. Porozmawiamy też o historii poliptyku, który po dekonstrukcji i rozcięciu skrzydeł został ponownie scalony w Malborku na początku XX w.
Zofia Herman - adiunkt w Zbiorach Sztuki Średniowiecznej MNW, pracowała przy wystawie Od van Eycka do Dürera w Groeningemuseum w Brugii (2010) oraz w zespole kuratorskim Andy Rottenberg przy wystawie Obok. Polska - Niemcy. 1000 lat historii w sztuce (2011) w Martin-Gropius-Bau w Berlinie.

ŚREDNIOWIECZNE SOBOTY od godz. 12.00
11 stycznia - Mędrcy świata, monarchowie
15 lutego - Książęta, mieszczanie i kmiecie




Powrót