Josef Sudek - fotografia - Galeria Sztuki Zachęta

Josef Sudek był jednym z tych słynnych poetów kamery, którzy potrafili zaczarować najbardziej niepozorne i drobne fragmenty otaczającego świata. Takimi są jego cykle martwych natur, pejzaży z okolic Pragi czy z podmiejskich lasów. Takim magicznym miejscem stał się tez ogródek otaczający maleńką pracownię wciśniętą w podwórko czynszowych kamienic, temat najsłynniejszego cyklu, który można zobaczyć w Zachęcie. Jest to pierwsza w Warszawie tak obszerna prezentacja powojennego dorobku tego wybitnego czeskiego fotografa. Na wystawie znajduje się ponad 110 zdjęć pochodzących z kolekcji Morawskiej Galerii w Brnie, która posiada jeden z największych zbiorów fotografii Josefa Sudka. To ponad 600 zdjęć, pochodzących w dużej części z daru siostry artysty - Boženy Sudkovej. 

Josef Sudek, doceniony został dopiero pod koniec życia, zresztą przede wszystkim w USA. W latach 70. wszedł na stałe do panteonu gwiazd fotografii światowej. W tej chwili badacze pochylają się nad jego dokonaniami, po raz kolejny dokonując swoistej reinterpretacji tego dorobku. Był jednym z najwybitniejszych przedstawicieli subiektywizacji fotografii współczesnej.

Josef Sudek, urodzony w 1896 r. w Kolinie na Łabą, fotografować zaczął już przed I wojną światową. Powołany do wojska, stracił na wojnie prawą rękę. Po powrocie z frontu fotografią zajął się na poważnie. Uczył się jej w Państwowej Szkole Graficznej w Pradze. Do końca życia wykonywał zdjęcia zawodowo: robił portrety, pracował dla magazynów ilustrowanych, swoją karierę oparł o gatunki związane z nowoczesnym drukiem, przede wszystkim o reklamę. Nie zgadzał się z tradycyjnym pojęciem fotografii, odciął się od piktorializmu i wypracował własny styl. Jego zdjęcia, mimo że często zestawiał na nich przedmioty budujące surrealny kontekst, formalnie pokazywały rzeczywistość w sposób obiektywny, wręcz hiperobiektywny, co dawało paradoksalnie efekt subiektywnej interpretacji. Odmienność Sudkowej fotografii od zdjęć z epoki polegała m.in. na rezygnacji z kreowania przedstawień będących banalną i oczywistą ilustracją. Jako pierwsza zauważyła to polska badaczka Urszula Czartoryska. Sudek chcąc pokazać przyjaźń nie robił zdjęcia przyjaciół, a dokumentował ślady ich bliskiej relacji. Był diagnostą, konstatował fakty i pokazywał je. Wnioski pozostawiał oglądającemu. W pewnym momencie fotograf zdecydował się na tworzenie wyłącznie zdjęć stykowych. Wymagało to od niego respektowania dużo bardziej skomplikowanych procesów technicznych, ale dawało pewność maksymalnego stopnia realizmu, a na tym mu zależało - na maksymalnej obiektywizacji. Pracował XIX-wiecznymi aparatami, ale świadomie starał się osiągać efekty najnowocześniejsze w wyrazie. Jego zdjęcia są na wskroś XX-wieczne, a patrząc na nie teraz nie ma się wrażenia kontaktu ze zdjęciem muzealnym. 

Sudek z maksymalną precyzją fotografował szyby, powierzchnie szklanych przedmiotów, blikujące metale. Interesowały go struktury, których fotografowanie było największym dokonaniem XX w. Cała fotografia reklamowa przedmiotów, tak zwane packshoty, opiera się na tym osiągnięciu. Przez ostatnie 25 twórczych lat fotografował najbliższą rzeczywistość - bałagan w swojej malowniczej pracowni, z której prawie nic nie wyrzucał. Uważał, że nie sposób kontrolować porządku, mając jedna rękę. Stał się dokumentalistą najbliższego otoczenia. W ostatnich dziesięcioleciach życia miał również własne mieszkanie, które uwiecznił w swoich pracach. W skład jego przestrzeni osobistej weszła też stara Praga, temat tak wyeksploatowany, że zdawałby się, że nic już w nim nie można odkryć. Sudek pokazał przede wszystkim peryferia miasta, złożył hołd estetyce dnia codziennego w chaosie rodzącej się powojennej rzeczywistości.