Chłopiec z garnkiem, 1949 r.

"Istnieją drgania ciała, emocje przykre i przyjemne, wspomnienia i asocjacje, nie związane ze wzrokiem. To wszystko istnieje pomiędzy chwilami intensywnego, skondensowanego patrzenia lub jednocześnie z nimi, zabarwiając naszą zawartość wzrokową, wznosząc swoisty emocjonalny akompaniament zawartości wzrokowej".
WŁADYSŁAW STRZEMIŃSKI

Lato 1949 roku Władysław Strzemiński spędził na Śląsku. Tym razem nie był to jednak plener ze studentami. "Ojciec na kilka tygodni pojechał do Bierutowic i Nowej Rudy, chcąc zapewne tak samo jak dawniej - spokojnie i bez myślenia o obowiązujących w sztuce tendencjach - poświęcić się malarstwu. Później już takiej możliwości nie miał" - pisała córka artysty, Nika Strzemińska. Efektem pracy twórczej były seria pejzaży nawiązujących formalnie do pejzaży morskich z lat 30. oraz duży zespół rysunków portretowych. Przedstawiają one personel i podopiecznych sierocińca działającego w Bierutowicach. Strzemiński naszkicował m.in. "Majstra", "Towarzysza Boka", Wandę Kulig, Barbarę Dzierzbę oraz kilkoro anonimowych dzieci.

"Chłopiec z garnkiem" uderza swoją rodzajowością. Ujęcie sylwetki od tyłu i zrezygnowanie z przedstawiania twarzy każą widzieć w kompozycji rodzaj osobnej pracy, funkcjonującej poza rutyną portretu. Większość stworzonych przez Strzemińskiego w Bierutowicach portretów dzieci przedstawia ich melancholijne, smutne twarze. Tutaj model jest jej zupełnie pozbawiony. Jego emocjonalny wyraz wynika z cherlawej postury oraz układu ciała, wskazującego na zrezygnowanie, brak pewności siebie.

Prezentowany niewielkich rozmiarów rysunek, wykonany tuszem na powierzchni delikatnej kalki jest nie tylko przykładem mistrzowskiej, innowacyjnej interpretacji rzeczywistości. Ze względu na wykorzystane przez artystę podłoże (kalka) jest on również jedną z tzw. "matryc", które artysta nierzadko stosował do powielania swoich kompozycji. Używając kalki technicznej, papieru pergaminowego (stosowanego do pakowania artykułów spożywczych) lub papieru woskowanego, Strzemiński przerysowywał kontur nakreślonej uprzednio na kalce kompozycji, następnie obrysowując zagłębienia powstałe po ołówku lub rylcu. Znane są liczne prace na papierze o powielalnej kompozycji, które powstały poprzez przeniesienie na papier konturu rysunku z matrycy - prace z cyklu "Białoruś zachodnia" (1939), "Deportacje" (1940), "Wojna domowa" (1941), "Twarze" (1942), "Tanie jak błoto" (1944), "Ręce, które nie z nami" (1945), "Olimpiada" (1948), "Małorolni" (1950) oraz liczne, pojedyncze prace nie wchodzące w skład żadnych cykli. Rysunki powstałe przy użyciu "matryc" nie są jednak mechanicznie powielanymi motywami. Odróżniają je od siebie drobne zmiany, takie jak dodanie światłocieniowego modelunku za pomocą roztartego węgla lub kredki.

Na powstały w Bierutowicach figuratywny cykl rysunków można patrzeć z kilku perspektyw. Biorąc pod uwagę fakt, że w latach 1948-1949 Strzemiński pracował nad abstrakcyjnymi "Powidokami" oraz pisał "Teorię widzenia", nagły zwrot ku figuracji można traktować jako próbę odreagowania. Być może bezkompromisowa teoria powidoków i malarstwo solarne na tyle wyczerpało łódzkiego artystę, że postanowił 1949 roku w Bierutowicach - dosłownie i w przenośni - zrobić sobie wakacje. Cykl szkiców wykonanych w sierocińcu nie jest jednak zupełnym odcięciem się od wcześniejszej praktyki Strzemińskiego. Uwagę zwraca przede wszystkim konsekwentnie prowadzona, płynna kreska, którą znamy jeszcze z przedwojennych prac artysty. Nawet jeśli byłyby one próbą oderwania się od "Powidoków", nie są w żadnym
mierze zrezygnowaniem z awangardowego stylu Strzemińskiego. Wydaje się bowiem, że rację miał Julian Przyboś, który chciał widzieć w Strzemińskim rodzaj hybrydy, artysty o dwóch twarzach i dwóch osobowościach. Rozróżnienie, które proponował Przyboś, to "Strzemiński-malarz" "Strzemiński-inżynier". W "Chłopcu z garnkiem" przemawia przede wszystkim ten pierwszy.

Na prace z Bierutowic można patrzeć również w kontekście przemian polskiej sztuki w końcu lat 40. Chociaż zaraz po wojnie plastycy cieszyli się dużą swobodą artystyczną, od przełomu 1948/1949 roku władza ludowa wykazywała coraz większe zainteresowanie nie tylko plakatem propagandowym, ale plastyką w ogóle. W Ministerstwie Kultury i Sztuki szykowano socrealistyczny przewrót. W twórczości Strzemińskiego w 1949 roku pojawiają się tematy takie jak robotnicy pracujący przy krosnach, chłopki, maszyny rolnicze, łany zbóż - zawsze ujęte w typowej dla artysty płynnej, kapryśnie wijącej się linii. Chociaż cykl prac z Bierutowic nie jest socrealistyczny, przez samą swoją figuratywność dowodzi, że Strzemiński musiał mieć świadomość, co działo się w sztuce tego czasu. Propozycja sztuki, którą w 1949 roku kształtował artysta, sztuki o awangardowej proweniencji, ale właściwej socrealistycznej doktrynie tematyce, nie została przez władze zaakceptowana. W 1950 roku Strzemiński został usunięty z PWSSP.

"Indywidualny był również sposób dochodzenia Strzemińskiego do ostatecznego wyrazu. Szkice, czy raczej ‘matryce’ prac, rysowane były na kalce technicznej, następnie artysta odciskał je silnie na miękkim zazwyczaj papierze, po czym odcisk obwodził ołówkiem. Strzemiński opracował pewien określony ‘alfabet’ czy ‘słownik’ form". JANINA ŁADNOWSKA, RYSUNKI - REALIZM RYTMU FIZJOLOGICZNEGO, WŁADYSŁAW STRZEMIŃSKI, IN MEMORIAM, ŁÓDŹ 1988, s. 130

Edukację artystyczną rozpoczął w roku 1918 od zajęć z Pierwszych Państwowych Wolnych Pracowni w Moskwie. W tym czasie nawiązał artystycznie kontakty z Kazimierzem Malewiczem i Wladimirem Tatlinem. W 1921 roku przeprowadził się do Wilna, gdzie współorganizował Wystawę Nowej Sztuki (1923) oraz grupy Blok Kubistów, Suprematystów i Konstruktywistów. Był członkiem międzynarodowej grupy Abstraction-Creation. Od roku 1931 przebywa w Łodzi, gdzie współtworzy Międzynarodową Kolekcję Sztuki Nowoczesnej. Po 1945 roku zajmuje się nauczaniem w łódzkiej PWSSP. Swoją twórczością wniósł wiele w światową awangardę. Krytyka światowa zalicza Strzemińskiego do ścisłej czołówki artystów XX wieku.

PODATKI I OPŁATY:
- Do kwoty wylicytowanej doliczana jest opłata aukcyjna. Stanowi ona część końcowej ceny obiektu i wynosi 18%.
- Do kwoty wylicytowanej doliczona zostanie opłata z tytułu "droit de suite". Dla ceny wylicytowanej o równowartości do 50 000 EUR stawka opłaty wynosi 5%. Opłata ustalana jest przy zastosowaniu średniego kursu euro ogłoszonego przez NBP w dniu poprzedzającym dzień aukcji.