PRZED BURZĄ

Według danych zgromadzonych w Instytucie Sztuki PAN wiadomo, że artysta studiował za granicą, a po powrocie do kraju osiadł w majątku koło Grójca. Wystawiał w Salonie Artystycznym w Warszawie. Jego prace znajdują się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie, Krakowie i Poznaniu, pojawiają się także na rynku sztuki. W czasopiśmie "Biesiadza Literacka" z roku 1905 znajduje się w rubryce "Chwila bieżąca" nekrolog artysty: "Zmarli na prowincji: ś. p.: Władysław Bończa-Rutkowski artysta-malarz w chwilach wolnych od zajęć gospodarskich na zagonie ojczystym w Dańkowie, w gub. Płockiej. Swojskość stanowi znamienną cechę talentu, który nad wszystko ukochał wioskę i lud bratni" ("Biesiada Literacka", 1905, nr 36, str. 199). W Muzeum Narodowym znajdują się dwa obrazy artysty Krajobraz wiejski nocą (1891) i Orka (1892). Trzeci obraz, będący własnością Muzeum, Scena przed dworkiem (1904), znajduje się w apartamentach Urzędu Rady Ministrów.
Wieś polska jest wyjątkowo lubianym motywem na przełomie wieku XIX i XX. Pamiętać należy, że dopiero od połowy XVIII wieku została uznana za autonomiczny temat w malarstwie. Związane to było niewątpliwie z prądami filozoficznymi międzynarodowego ruchu folklorystycznego. Wieś jawi się wówczas jako mająca szczególne walory egzotyki, malowniczości i odmienności obyczajów. Pojawienie się tegoż tematu miało i inny aspekt. W drugiej połowie XIX wieku szkolnictwo artystyczne w Polsce wymagało uzupełnienia wykształcenia za granicą. Artyści ucząc się i malując jednocześnie w Monachium czy Paryżu, odczuwając nostalgię za ojczyzną, malowali wspaniałe sceny rodzajowe i pejzaże wiejskie przepojone autentyczna atmosferą polskości. Często obrazy te należą do szczytowych osiągnięć ich działalności, bowiem, prócz technicznego waloru, posiadają również pierwiastek emocjonalny, przesączone są głębokim uczuciem. Twórczość Władysława Bończy-Rutkowskiego mieściła się w konwencji realistycznej. Przedstawiał najczęściej sceny rodzajowe z życia wsi. W tym czasie artyści łączą najczęściej impresjonistyczne widzenie świata z realizmem. Pojawiają się w sztuce również akcenty symboliczne. Nurt malarstwa pejzażowego i rodzajowego w drugiej połowie XIX wieku wiązał się także z dążeniem do stworzenia polskiej sztuki narodowej, świadczącej o odrębności i żywotności narodu w czasach politycznej niewoli. Dla wielu malarzy odtwarzanie rodzimego krajobrazu i scen z życia wsi było sposobem wyrażania ich uczuć patriotycznych, stąd ogromny czasem ładunek emocjonalny, jaki w obrazach jest widoczny.
Na prezentowanym obrazie, w specyficznym świetle nadchodzącej burzy, przedstawił artysta scenę rodzajową. Przy wozie przystanął mężczyzna, który rozmawia z woźnicą. Z tyłu wozu, na sianie siedzi kobieta z czerwoną chustką na głowie. W oddali widoczne zabudowania wiejskie. Całość przesycona jest światłem, w którym niebo ciemne, stalowo-szare nie nadaje kompozycji ciemnej tonacji, a odwrotnie, każdą barwę i kontur podkreśla, nasyca, wzmaga. Uchwycony został krótki moment, tuż przed burzą, który takie zjawisko jest w stanie wywołać.