Portret Gertrudy Jastrzębskiej , 1932 r.

POCHODZENIE:
- zbiory spadkobierców sportretowanej, Warszawa

LITERATURA:
- Stanisław Ignacy Witkiewicz 1885 - 1939. Katalog dzieł malarskich, oprac. Irena Jakimowicz, przy współpracy Anny Żakiewicz, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 1990, poz. 1666

Portrety Gertrudy i Wincentego Jastrzębskich zostały wykonanie w typach, które nie zostały opisane w słynnym Regulaminie Firmy Portretowej ≪S. I. Witkiewicz≫. Świadczy to o indywidualnym podejściu artysty do portretowanej pary. W przypadku wizerunku polityka, dodana do Typu B litera „s” oznacza indywidualne podejście do modela. Natomiast umieszczony w Regulaminie dziecinny typ B + E w jakim została sportretowana Gertruda Jastrzębska, oznacza aprobatę Witkiewicza dla urody modelki. Według podań rodziny Jastrzębskich, Wincenty i Witkacy byli dobrymi znajomymi. Zakopiański artysta w październiku 1932 przebywał w Warszawie. Potwierdza to list wysłany do Białynickich-Birulow: „Czytam dużo, rysuję, piszę (nieźle), w ogóle dużo robię i czuje się byczo na NP. i Nπ”. Adnotacja o abstynencji od alkoholu i papierosów została również zawarta na obydwu prezentowanych portretach. Wincenty Jastrzębski był działaczem socjalistycznym, skazanym w 1908 roku za działalność rewolucyjną na osiem lat katorgi. Tam spotkał swoją żonę o czym wspomina w pamiętniku: „Wspominając tu zakład fotograficzny w Żygałowie nie mogę pominąć milczeniem żony właściciela tego zakładu. „Madam Dobrzanskaja” – jak z szacunkiem i uczuciem głębokiej życzliwości nazywali ją katorżanie osiedleni w Żygałowie, Tuturze, Czupanowce i Znamience – była Polką, córką Antoniego Koncewicza, ślusarza huty „Katarzynka” w Sosnowcu. Młodość jeszcze prawie dziewczęca, uroda pełna kobiecego wdzięku i ujmujący, bezpośredni sposób życia, który jadąc do brata i narzeczonego pani Gertruda przywiezie ze sobą z Sosnowca, czyniły z niej tu, w surowej głuszy syberyjskiej, wśród byłych katorżan wyjątkowe zjawisko. A wyjątkowość tego zjawiska podniosła jeszcze ta okoliczność, niewiasta swoją ofiarną i bezstresową pracą starała się jak mogła ulżyć doli przebywających w niej okolice na osiedlenie karorżan”. Gertruda rozstała się wówczas z ówczesnym mężem. Następnie w dziennikach z 1917 roku, spisanych w Czeremchowie, można przeczytać, iż: „Los łagodzi je wspomnieniami z życia prywatnego, osobistego: tam po raz drugi spotkałem panią Gertrudę, pobraliśmy się i rozpoczęliśmy wspólną drogę przez życie. Od tego czasu do dziś „prostuje ona ścieżki moje” w tych momentach, kiedy burzliwa lub skomplikowana rzeczywistość polityczna zbyt daleko, jej zdaniem, odchyla te ścieżki od prostej drogi dobra publicznego”. Małżeństwo Jastrzębskich po powrocie z katorgi zamieszkało w Petersburgu. Wincenty pracuje tam w przemyśle metalowym oraz bierze czynny udział w Rewolucji Październikowej, równocześnie jest autorem pierwszego planu gospodarczego dla okręgu północnego Rosji. W 1919 Jastrzębski powraca do kraju i w latach 1926-38 pracuje w administracji państwowej – jako wiceminister Skarbu i wiceminister Opieki Społecznej. Para podobizn małżeństwa Jastrzębskich – Gertrudy oraz Wincentego – w doskonały sposób pokazuje mistrzostwo do jakiego Witkacy doszedł w swoich realizacjach portretowych. Nieduży odstęp czasu dzielący poszczególne podobizny sporządzone wedle tego samego typu skodyfikowanego w Regulaminie Firmy Portretowej ≪S. I. Witkiewicz≫, odzwierciedlają psychologiczną przenikliwość artysty w stosunku do modela oraz imponujący repertuar pozornie podobnych środków ekspresji. Porównując obydwie prace nie sposób nie zauważyć szczególnej dbałości autora w podkreśleniu urody Gertrudy Jastrzębskiej, pozostającym w kontraście do wizerunku ministra, w którym artysta położył większy nacisk na oddanie psychologicznej prawdy o modelu. Przy tworzeniu portretu kobiecego w wariacie „B” Witkiewicz „nie wykluczał ładności”, co w tym przypadku niewątpliwie zostało podkreślone przez autora. Ponadto portret Gertrudy został stworzony według typu „B + E” czyli typu dziecinnego. Według reguł ustanowionych przez artystę: „Z powodu ruchliwości dzieci czysty typ B jest przeważnie niemożliwy – wykonanie więcej szkicowe”. Jednak w typie dziecięcym powstało również kilka portretów przedstawiających wizerunki kobiet co świadczy o groteskowej przewrotności Witkacego. Tym samym artysta, opisując przy sygnaturze wizerunek damski „T.B + E”, upamiętniał kobiety, które mu się fizycznie podobały. Witkacy portretując żonę ministra zapełnił cały arkusz papieru okalając sylwetkę kobiety zielonym, atłasowym szalem zwieńczonym błękitnym nimbem. Tło oraz poszczególne partie ubioru modelki zdają się wirować wokół skupionej twarzy kobiety, będącej centralnym punktem kompozycji. W opracowaniu fizjonomii Gertrudy Jastrzębskiej Witkiewicz, szczególny akcent położył na przedstawienie jej oczu, które skupione i pełne powagi obserwują widza. W portrecie ministra Wincentego Jastrzębskiego, Witkiewicz dał wybrzmieć monochromatycznej połaci tła, która, pomijając sylwetę modela, została prawie zupełnie niezamalowana. Powyższy zabieg potęguje szalenie inteligentne spojrzenie polityka. W przeciwieństwie do szkicowo opracowanych ramion oraz elementów stroju, twarz mężczyzny została ukazana dość szczegółowo – rozwianie włosy zaczesane do tyłu, mocno zaznaczone kości policzkowe kierują uwagę widza ku przenikliwym oczom portretowanego. Dodatkowo żółta poświata okalająca szczupłą twarz oraz ramiona polityka podkreśla niesamowite spojrzenie portretowanego. Mimo tego, że „Typ B” zakładał już pewne uproszczenie formalne przy równoległym oddaniu fizjonomii modela, wyjątkowa adnotacja „s” kończąca zapis przy sygnaturze, sugerowała bardziej indywidualne podejście do portretowanego.

Jego ojcem był znany krytyk, malarz i pisarz, twórca tzw. "stylu zakopiańskiego" w architekturze Stanisław Witkiewicz. W latach 1905-10 studiował niesystematycznie w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych u Józefa Mehoffera oraz u Władysława Ślewińskiego w Poroninie. Podróżował do Włoch, Francji i Niemiec. W roku 1914 uczestniczył w etnograficznej ekspedycji Bronisława Malinowskiego do Australii, skąd na wiadomość o wybuchu I wojny światowej wrócił do Europy. Wczesna twórczość malarska pozostawała pod znakiem Młodej Polski i wpływem P. Gauguina i Wł. Ślewińskiego. Później doszedł do swoistego ekspresjonizmu. Z czasem w wyniku teoretycznych przemyśleń na temat formy zrezygnował z twórczości malarskiej. Założył jednoosobową "Firmę Portretową" i ograniczył się do zarobkowego wykonywania pastelowych portretów, tworzonych niejednokrotnie pod wypływem używek pozwalających na eksperymentowanie z formą. Stanisław Ignacy Witkiewicz napisał 4 powieści, ponad 40 dramatów, liczne artykuły i eseje dotyczące malarstwa, literatury, teatru i filozofii. W okresie dwudziestolecia międzywojennego mieszkał głównie w Zakopanem. Po wybuchu II wojny światowej uciekł przed Niemcami na kresy wschodnie, gdzie we wsi Jeziory na Polesiu 18 września 1939 roku popełnił samobójstwo.

PODATKI I OPŁATY:
- Do kwoty wylicytowanej doliczana jest opłata aukcyjna. Stanowi ona część końcowej ceny obiektu i wynosi 18%.