POPIERSIE KRYSTYNY Z TYSZKIEWICZÓW POTOCKIEJ - płaskorzeźba, 1894

Płaskorzeźba przedstawia w lewym profilu popiersie młodej, urodziwej kobiety. Jej długie, lekko faliste włosy zebrane są w kok na czubku głowy, z wicherkami kosmyków nad czołem i na szyi. Profil portretowanej ukazuje wysokie czoło, niewielki, zgrabny nos i małe usta. Ramiona osłonięte szalem.
Zamierzona skromność środków użytych przez autorkę portretu, wysuwa na pierwszy plan w tej kompozycji delikatny profil i urodę kobiety. Rysy są mało charakterystyczne, ale na podstawie informacji zawartych w bibliografii dotyczącej artystki można ustalić kogo rzeźba przedstawia.
Teofila Certowicz urodzona na Kresach studiowała rzeźbę w Krakowie od 1881 r., a od 1882 w Paryżu (Chapu, A. Mercie, H. Berteaux, R. St. Marceau.) Wróciła do Krakowa w 1893 r. i obok własnej twórczości zajmowała się działalnością pedagogiczną, prowadząc w latach 1897-1904 własną szkołę sztuk pięknych dla kobiet. Była w swoich czasach osobowością wybitną, a jej twórczość rzeźbiarską charakteryzuje, obok profesjonalnych umiejętności, duża wrażliwość i zindywidualizowane podejście do podjętych tematów, oraz portretowanych osób.
Przedstawiona płaskorzeźba portretowa, powstała bez wątpienia w Krakowie w 1894 r. i jej autorką jest Tola Certowicz, co potwierdza napis. Natomiast nie sądzę, by napis ten został wykonany przez autorkę, która swoich marmurowych rzeźb nie sygnowała, a na jedynym znanym mi brązie umieściła tylko monogram T. C.
Napis ten, zawierający prawdziwe informacje, wykonał ktoś inny (może na zlecenie osoby portretowanej albo jej następców). Napis jest wyryty dość głęboko, dość niewprawną ręką, z błędem w słowie "Cracovia", co nie mogło się przydarzyć rzeźbiarce. Nazwisko zostało źle rozplanowane w miejscu, gdzie się znajduje i końcowe jego litery są tak ściśnięte, że prawie nie do odcyfrowania. Najprawdopodobniej autorem napisu jest wykonawca marmurowej wersji rzeźby, kamieniarz lub rzeźbiarz, niekoniecznie polski.
E. Świeykowski w "Pamiętniku Towarzystwa Sztuk Pięknych w Krakowie…" wydanym także w Krakowie w r. 1905, wymienia wśród prac Toli Certowicz wystawiony w 1894 r. " portret hr. K. P., płaskorzeźbę w glinie", co potwierdza moje przypuszczenie, że ktoś inny przekuwał portrety rzeźbiarki w kamieniu, według jej modeli. Natomiast wyjaśnienie, kto ukrywa się pod określeniem "hr. K. P." znalazłam w artykule J. Nekandy Trepki w "Tygodniku Ilustrowanym" (1902, s. 926), gdzie jest wspomniany fakt portretowania przez T. Certowicz hr. Andrzejowej Potockiej. Żoną Andrzeja Potockiego, namiestnika Galicji, była Krystyna z Tyszkiewiczów Potocka i to ją przedstawia płaskorzeźba. Urodzona w 1866 roku miała wówczas 28 lat (Polski Słownik Biograficzny, hasło "Andrzej Potocki").