PORTRET DR. JANA RACZYŃSKIEGO, 1904

Proweniencja:
- 1925 w zbiorach krakowskiego adwokata, dra Zygmunta Ehrenpreisa (1875-1930);
- 1932 - według nalepki na odwrocie obrazu - własność malarki Wandy Chełmońskiej-Boczkowskiej (zam. Poznań, ul. Matejki 68; porównaj: Księga adresowa m.st. Poznania rok 1930);
- później - ale jeszcze w latach 30. - w zbiorach draHilarego Stykolta (1894-1974) - najpierw w Łodzi, a po wojnie w Toronto, w Kanadzie. Hilary Stykolt - chemik i doktor praw - wraz z żoną Henriettą z domu Ring zebrał większy zespół dzieł Stanisława Wyspiańskiego, które - bezpiecznie ukryte na czas wojny - w 1947 trafiły do Toronto, gdzie przez następne lata pozostawały w rękach kolekcjonera i jego rodziny.

Wojenne i powojenne losy Portretu dr. Jana Raczyńskiego, nie były szerzej znane i obraz długo uchodził za zaginiony. A jest to portret niezmiernie interesujący - przede wszystkim jako dzieło Stanisława Wyspiańskiego, ale także ze względu na osobę portretowanego Jana Raczyńskiego.
Portret powstał w roku 1904, w ramach zamierzonej przez Wyspiańskiego galerii pastelowych wizerunków krakowskich osobistości. Dr Jan Rudolf Raczyński (1865-1918), był znanym lekarzem pediatrą, uczniem prof. Macieja Leona Jakubowskiego, zwanego "ojcem polskiej pediatrii".
Wyspiański cenił Raczyńskiego i jego lekarską wiedzę, nieraz też prosił go o zbadanie swoich chorujących dzieci. Dobrze znał również Marię (Marynę) z Pareńskich, żonę doktora (od 1904), której portrety malował nie tylko pastelami, ale także piórem - jako Marynę w Weselu. Jan Raczyński - od 1902 profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego - w 1904 przeniósł się do Lwowa, gdzie, jako profesor Uniwersytetu Jana Kazimierza, zorganizował wydział pediatrii, będąc jednocześnie dyrektorem Szpitala Dziecięcego Św. Zofii. Był wybitnym pediatrą, autorem pionierskich prac na temat krzywicy u dzieci, redaktorem czasopism lekarskich.

Bibliografia:
- S. Przybyszewski, T. Żuk-Skarszewski, S. Świerz, Stanisław Wyspiański. Dzieła malarskie, Inst. Wyd. "Biblioteka Polska" Kraków, Warszawa, Bydgoszcz 1925, s. 122, nr kat. 423;
- H. Blum, Stanisław Wyspiański, Warszawa 1969, s. nlb. 48, nr kat. 122, tabl. 122 (miejsce przechowywania nieznane; repr. czarno-biała);
- M. Śliwińska, Muzy Młodej Polski. Życie i świat Marii, Zofii i Elizy Pareńskich, Iskry, Warszawa 2024, il. s. 203.