ANIOŁ Z BANDEROLĄ, 1889

"Kontury postaci, ornamentykę roślinną i zarys kolumny przekalkowano, pola wypełniono akwarelą, twarz włosy i napisy uzupełniono ołówkiem, na który, częściowo nałożono akwarelę" - pisze w ekspertyzie z 31 V 2005 p. Marta Romanowska, kustosz Muzeum Stanisława Wyspiańskiego w Krakowie.
"Z czasów studiów Wyspiańskiego w Krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych pochodzi wielka ilość studiów do polichromii Bazyliki Mariackiej realizowanej wedle szkiców i pod okiem mistrza i profesora Jana Matejki. Wybrani przez niego spośród studentów Szkoły uczniowie Józef Mehoffer i Stanisław Wyspiański wykańczali rozpoczęte przez mistrza prace rysunkowe i malarskie, ostatecznie realizując je we wnętrzu świątyni. [...]
Omawiany rysunek anioła należy do etapu początkowego; jest kopią wstępnego studium rysunkowego mistrza z zaznaczeniem intencji kolorystycznych [...] Matejko wybrał dla 64 całopostaciowych wizerunków aniołów obie ściany nad stallami, po obu stronach ołtarza głównego. Oryginalny anioł matejkowski, który był prototypemomawianej pracy nie jest znany. Znamy natomiast finalną, czarno - białą wersję rysunkową Stanisława Wyspiańskiego i jej realizację w technice polichromii na ścianie prezbiterium.
Anioł prototyp w skali 1:1 ma wymiary 182 x 144 cm2, jest rysowany ołówkiem, tuszem i kredką na papierze identycznym z jego pomniejszoną wersją. Rysowano go bardzo precyzyjnie, wedle maniery matejkowskiej, z portretowymi zindywidualizowanymi rysami twarzy, fałdami o późnogotyckim układzie szat realizowanych precyzyjnym rysunkiem bliskim kresce Durera. [...]
Tak więc omawiana praca Wyspiańskiego, jest kalką wstępnego, nieznanego, małego rysunku Matejki, uproszczonego w zakresie formy, na który artysta naniósł intencje kolorystyczne mistrza.
Tych rysunków musiało być tyle ile wzorów aniołów Matejki. Aktualnie znane są trzy. Anioł w Muzeum Narodowym w Krakowie, z daru prof. Adama Bochnaka, "Anioł śpiewający / Katalog "Sztuki" Aukcja nr 14, Kraków 2001, s. 44/, oraz omawiana praca.
Należące do rzadkości, mniejsze wersje aniołów Jana Matejki, wykonywane przez Stanisława Wyspiańskiego do etapów realizacji polichromii bazyliki Mariackiej pozostawały w gestii architekta Tadeusza Stryjeńskiego związanego z "fabryką" restauracji kościoła. Z jego rąk praca trafiła do prof. Bochnaka /który ofiarował ją MNK/ oraz do Roberta Jagody w Krakowie." - pisze p. Marta Romanowska.