Głowa więźnia oświęcimskiego, 1955 r.

Litografia powstała w ramach przygotowań do paryskiego wieczoru upamiętniającego dziesiątą rocznicę wyzwolenia obozu koncentracyjnego w Auschwitz. Praca Picassa towarzyszyła koncertom i prelekcjom, które odbyły się na lewym brzegu Sekwany 23 stycznia 1955. Litografia była jednak czymś więcej niż efemerycznym, okolicznościowym drukiem. Jeszcze w styczniu była reprodukowana w międzynarodowej prasie; w Polsce przedrukowała ja "Trybuna Ludu".
Prawie wszystkie grafiki Picassa z lat pięćdziesiątych powstały w Studio Mourlot. Artysta rozpoczął współpracę z właścicielem, Fernandem Mourlot, w 1945 roku, zachęcony pozytywnymi opiniami Henriego Matisse`a i Georges`a Braque`a. Początkowo doskonalił swój warsztat pod skrzydłami wydawcy, po czym, od końca lat czterdziestych, zlecał mu już tylko projekty do realizacji. Studio Mourlot cieszyło się w Paryżu wielką renomą i, już od lat trzydziestych skupiało szereg ważnych artystów, m.in.: Miro, Chagalla, Braque`a, Giacomettiego i Dubuffeta.
"Głowa więźnia" jest dziełem wyjątkowym na tle innych prac wychodzących ze studia, a także na tle dzieł Picassa z tego okresu. Rozpatrywać ją można przede wszystkim na tle antywojennych obrazów, które artysta tworzył od lat czterdziestych. Picasso znany był ze swoich bezkompromisowych poglądów politycznych i zaangażowania w kongresy pokoju i ruch komunistyczny. Jedna z najbardziej znanych anegdot o malarzu dotyczy rozmowy, która Picasso miał odbyć w swoim studio z niemieckim oficerem podczas okupacji. Żołnierz oglądając szkice dokumentujące powstawanie "Guernici" z 1937 miał zapytać: "Pan to zrobił?". Odpowiedź Picassa brzmiała: "Wy to zrobiliście".
Oskarżycielskiego tonu brak jednak w większości antywojennych prac Picassa. "Głowa więźnia" jest tego dobrym przykładem. Artysta nie wskazuje winowajców, ale skupia się na ukazaniu ofiary. Unika przesadnej ekspresji i hiperbolizacji.
Picasso widział obóz w Oświęcimiu podczas swojej podróży na Polski w 1948 roku. Artysta, zaproszony na Kongres Intelektualistów w Obronie Pokoju, który odbył się we Wrocławiu, po zakończeniu oficjalnych wystąpień udał się w krótką podróż. Odwiedził m.in. Warszawę i Kraków. Ostatnim punktem wizyty było Auschwitz. Towarzyszący hiszpańskiemu artyście Pierre Daix odnotował, że Picasso był w Oświęcimiu bardzo poruszony i płakał. Równocześnie, w sztuce artysty trudno odnaleźć dzieła stanowiące rozliczenie z Holocaustem. "Głowa więźnia" jest unikatowym przykładem tej tematyki w twórczości Picassa.