Filtry 4, 1955

Malarka, rzeźbiarka, grafik i scenograf. Studia artystyczne odbyła w l. 1929-35 w krakowskiej ASP w pracowni rzeźby X. Dunikowskiego. W 1932 wstąpiła do Grupy Krakowskiej, ugrupowania o awangardowym profilu artystycznym i lewicującej ideologii. Od 1946 należała do Grupy Młodych Plastyków, występującej od 1957 jako reaktywowana Grupa Krakowska. Od 1934 współpracowała z teatrem Cricot prowadzonym przez swego brata Józefa Jaremę. W l. 1956-1957 związała się z eksperymentalnym teatrem Cricot 2 stworzonym przez T. Kantora; projektowała dla niego scenografię i kostiumy. W 1957 jej działalność artystyczną uhonorowano nagrodą artystyczną miasta Krakowa. Uczestniczyła we wszystkich trzech Wystawach Sztuki Nowoczesnej: w Krakowie (1948-49) i Warszawie (1957, 1959). Prace artystki reprezentowały sztukę polską na Biennale w Wenecji (1958) i pośmiertnie - na Biennale Sztuki Współczesnej w Sao Paulo (1961). Na przełomie 1998/99 odbyła się retrospektywna wystawa Jaremy w warszawskiej Zachęcie i wrocławskim Muzeum Narodowym.
Oryginalna postawa twórcza artystyki skrystalizowała się w latach 1950-1958; poszukiwania na polu rzeźby zostały wówczas wyparte przez techniki graficzne i malarskie. Najchętniej stosowanym przez Jaremę środkiem wyrazu stała się monotypia łączona z temperą. Nasiliły się także w jej sztuce pierwiastki surrealistyczne, zintensyfikowała ekspresja. Wzajemne relacje ludzkich sylwetek w przestrzeni, skomplikowane i dynamiczne prezentują w rozmaitych wariantach cykle "Chwyty", "Postacie", "Figury", "Głowy" i "Wyrazy" powstałe w latach 1951-1957. W cyklach wykonanych po 1954, "Obroty", "Znaki", "Penetracje", "Filtry", "Rytmy", zasadniczym tematem jest wzajemne przenikanie się, nakładanie, przecinanie i splatanie abstrakcyjnych form poddanych zróżnicowanym rytmom. W prezentowanej monotypii z cyklu "Filtry" oranże, żółcienie i brązy emanują wewnętrzne światło, nadając radosną aurę zawiłym, jakby nieustannie przebiegającym procesom metamorfoz jednych kształtów w inne, aluzyjnych ludzkich sylwet w abstrakcyjne figury, półprzejrzystych biomorficznych form w zgeometryzowane płaszczyzny. Dobrym materiałem porównawczym dla omawianej pracy są kompozycje z cyklu "Wyrazy" (1955), "Filtry XX (1956)" i "Rytm VII" (1957) repr. w: B. Ilkosz "Maria Jarema 1908-1958" (Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Galeria Sztuki Współczesnej Zachęta 1998, poz. kat. 238, il. na s. 130; poz. kat. 258, il. na s. 135; poz. kat. 320, il. na s. 141)