LUTNISTA (MĘŻCZYNA W RENESANSOWYM KOSTIUMIE), 1891 R.

LITERATURA: Krystyna Kulig-Janarek, Wacława Milewska, Leon Wyczółkowski 1852-1936, s. 100, 101 (repr.), 301 (jako Lutnista) Katalog aukcji, Dom Aukcyjny Rempex, 39 Aukcja Dzieł Sztuki i Antyków, 22 października 1997, Warszawa, Krakowskie Przedmieście 4/6, s. 41, poz. 364 (jako Mężczyzna w renesansowym kostiumie)

OPINIE: Irena Bal
Za opinią: Lutnista jest jednym z sześciu obrazów Leona Wyczółkowskiego, należących do cyklu umownie nazywanego Wesołe pacholęta. Wszystkie te obrazy artysta namalował w Warszawie w 1891 roku. Przedstawił na nich paziów przebranych w stroje dworskie; akcja czterech obrazów rozgrywa się w plenerze na łące, natomiast dwóch pozostałych we wnętrzach. Obrazy pogrupowane były w pary; pierwsza przedstawiała kilkuletnie dzieci (Paź z lutnią, Muzeum Okręgowe w Rzeszowie) i obraz chiaroscuro z dzieckiem leżącym na trawie (zaginiony); druga to rozbawieni dwaj chłopcy (Wesołe pacholęta, Muzeum Narodowe w Warszawie) i kompozycja z trzema chłopcami (zaginiony) oraz trzecia para przedstawiająca dojrzałych już młodzieńców, złożona z obrazów Lutniści (zaginiony) i prezentowanego obecnie obrazu Lutnista. Wyczółkowski wspominając po latach zaginioną wersję obrazu Wesołe pacholęta, mówił, że było to ?rozsłonecznione, rozigrane, jedno z najsłoneczniejszych moich obrazów??. W 1891 r. Wyczółkowski był już dojrzałym artystą, po nauce w Szkole Rysunkowej u Wojciecha Gersona, po studiach u Sandora Wagnera w Monachium i doskonaleniu się pod okiem Jana Matejki w Krakowie. Od ukończenia nauki wiele podróżował, bywał w Paryżu, Lwowie, Warszawie. Lata osiemdziesiąte to pobyty w Warszawie, przeplatane długimi wyjazdami na Podlasie, Wołyń i Ukrainę. W Warszawie Wyczółkowski zdobywał popularność i pieniądze świetnie malowanymi scenami salonowymi, natomiast na Ukrainie, gdzie w tym okresie życia przebywał z przerwami dziesięć lat, głębokie przeżycie przyrody zbliżyło go do malarstwa impresjonistycznego. Chociaż prezentowany obraz Lutnista nie rozgrywa się w plenerze tak jak inne obrazy z tego cyklu, utrzymany jest w równie pogodnym nastroju.. Rozbrykaną wesołość dzieciństwa artysta zastąpił tu spokojem zrównoważonej dorosłości emanującej z postaci młodzieńca. Plener, choć nieobecny w dosłownym sensie, zasygnalizował natomiast wiszącym na ścianie, oprawionym w złote ramy, dużym obrazem z rozległym krajobrazem górskim widzianym w pogodny, jasny dzień. Uważa się, że cykl obrazów Wesołe pacholęta namalował Wyczółkowski pod wpływem ?renesansowych? obrazów Aleksandra Gierymskiego, a także, że był to zwrot malarza w kierunku symbolizmu, który zaowocował rok później znanym obrazem Druid skamieniały. Biorąc pod uwagę okoliczności powstania Lutnisty, jego znaczenie w twórczości malarza, jest to obraz wyjątkowy. Zarówno mistrzowski warsztat artysty jak i fakt, że jest jednym z trzech zachowanych obrazów z cyklu Wesołe pacholęta, predysponują go do zbiorów muzealnych. W 1997 r. obraz pokazano w Domu Aukcyjnym Rempex, a w 2003 r. prezentowano go na wielkiej wystawie monograficznej Leona Wyczółkowskiego w Muzeum Narodowym w Krakowie.

W latach 1869- 1875 studiował w Klasie Rysunkowej w Warszawie m.in. u W. Gersona, A. Kamińskiego, R. Hadziewicza. Naukę kontynuował w Akademii w Monachium, a w latach 1877-1879 uczęszczał do SSP w Krakowie, gdzie pobierał nauki u J. Matejki. W latach 1895-1911 był profesorem ASP w Krakowie, a od 1934 r. prowadził katedrę grafiki w SSP w Warszawie. W 1889 r. odbył podróż do Paryża, gdzie zetknął się z impresjonizmem. Początkowo malował obrazy historyczno - rodzajowe, później realistyczne portrety i modne sceny salonowe. Podczas pobytu na Ukrainie w latach 1883-1893 tworzył głównie sceny przedstawiające rybaków i chłopów, podejmując w nich problematykę światła i koloru. Po 1895 r. uległ na krótko wpływowi symbolizmu, po czym zwrócił się w kierunku swoistego koloryzmu. Posługiwał się głównie pastelem, akwarelą i tuszem. Malował nastrojowe pejzaże, głównie tatrzańskie, zabytki architektoniczne, martwe natury, zwłaszcza kwiaty. Tworzył też zróżnicowane stylistycznie, wnikliwe portrety. Od ok. 1918 r. zajął się grafiką (techniki trawione, autolitografia). Jego twórczość jest zaliczana do najwybitniejszych zjawisk artystycznych w sztuce polskiej przełomu XIX/XX w.