ZIMOWY PEJZAŻ PODGÓRSKI Z BYSTREJ, 1917

w zewnętrznym arkuszu tektury zabezpieczającej plecy w centrum widoczna naklejona na plecach, zabezpieczona arkusikiem kalki, kartka papieru (leżący prostokąt) z tekstem* pozytywnej opinii prof. Feliksa Kopery i dra Kazimierza Buczkowskiego z 15 maja 1944 roku.
Stan zachowania: miejscami ślady po zachlapaniu oraz rozmycie pigmentów.

Malarz, akwarelista i pedagog. Studia malarskie, rozpoczęte w 1869 roku w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych, a kontynuowane w Akademii Sztuk Pięknych w Monachium w pracowniach Alexandra Straehubera i Johanna L. Raaba, ukończył ostatecznie - pokonując ograniczenia i wszelkie trudności wynikające z chłopskiego pochodzenia i wiążącego się z nim statusu materialnego - w roku 1882 w swej macierzystej uczelni, która po latach (1895-1909) powołała go na swego rektora i którą - po apodyktycznych rządach Matejki - zreformował i skutecznie zmodernizował. Jego talent rysowniczy i ilustratorski, oczywisty już w półamatorskich pracach z okresu, gdy - jako dokumentalista oraz mierniczy - pracował na Ukrainie (w okolicach Humania i w Odessie) oraz w Szwajcarii przy budowie linii kolejowych, eksplodował podczas przedsięwziętej w roku 1885 podróży dookoła świata. Przełomowe znaczenie dla jego kariery miały akwarele rejestrujące przebieg słynnych polowań, organizowanych w Nieświeżu przez Antoniego Radziwiłła (rok 1886, i liczne, późniejsze repliki), które znalazły uznanie w oczach najdostojniejszego gościa księcia - ordynata: Wilhelma ks. Pruskiego (przyszłego cesarza Wilhelma II). Zaproszony przezeń do Berlina, Fałat na prawie dziesięć lat związał się z dworem pruskim, antycypując w tamtejszym środowisku późniejszy sukces Wojciecha Kossaka. W niepodległej Polsce, po przejściu na emeryturę, osiadł w swej posiadłości w Bystrej na Śląsku, do końca swych dni utwierdzając swą pozycję najbieglejszego pod względem warsztatowym polskiego pejzażysty, wypowiadającego się przede wszystkim za pośrednictwem techniki akwarelowej.
Oferowana, stosunkowo znacznych rozmiarów akwarela, partiami mistrzowsko wykorzystująca - jak pigment - naturalną barwę brunatnego papieru, użytego jako podobrazie (co bywało często przez malarza stosowanym świadomym zabiegiem natury estetycznej, a nie konsekwencją niedostępności - związanej z wojennym niedostatkiem przedostatniego roku Wielkiej Wojny - szlachetniejszych materiałów) powstała w dojrzałym okresie twórczości Fałata, zapewne istotnie w ulubionej przezeń Bystrej, gdzie osiedlił się ostatecznie pięć lat później, jesienią 1922 roku. Część toponomastyczna sygnatury miałaby w tym przypadku znaczenie dosłowne i nie wydaje się przynależeć do szczególnego, wartościującego "kodu" podpisów malarza, który skodyfikował on dla oznaczania swych dzieł zasadniczo po 1910 roku, zwłaszcza, że korzystnie odróżnia się swym poziomem artystycznym od prac o jednoznacznie już merkantylnym charakterze i przeznaczeniu, sygnowanych: (bez względu na realny czas i miejsce powstania), Polesie oraz, nieporównanie rzadziej, właśnie: Bystra.

* Górne narożniki ukośnie oraz dolna krawędź po środku ostemplowane po części na plecach odciskiem gumowej pieczątki (błękitny tusz): Dr. Kazimierz Buczkowski / Kustosz Muzeum Nar. [odowego] w Krakowie / biegły sądowy w zakresie dzieł sztuki; tekst opinii [mpis]; [l. g.: ] Sw. 40. V. 44. [poniżej: ] P r z e d m i o t
o r z e c z e n i a: Obraz farbami akwarelo- / wymi i gwaszem na szarej [sic! ] tekturze. Wymiary: wys. 45,7 cm., szer. 67 cm. [sic! ] / Przedstawia zimowy krajobraz podgórski. Dołem na prawo sygnatura: " J Fa- / łat Bystra 1917". O p i s o b r a z u: Na pierwszym planie przez całą szerokość / obrazu zaśnieżona równina, zamknięta w głębi zboczem pokrytego śniegiem / wzniesienia o łagodnym stoku, spadającym ku lewej. U stóp wzniesienia / widnieją wśród ciemno zaznaczonych drzew białe dachy wiejskich osiedli. / Z głębi równiny wije się w zakrętach wśród pokrytych zaspami śnieżnymi / brzegów rzeczułka o ciemnej wodzie, obcięta dolną krawędzią obrazu. / Wzdłuz [sic] brzegu od strony prawej obrazu znajduje się grupa wysokich a cien- / kich drzew o skąpym rozgałęzieniu. Inne drzewo rośnie samotnie na lewo. / Niebo w górnych partiach pogodne, nizej [sic] zakryte zwałem ciemnych chmur, / ciągnącym się skośnie przez całą szerokość obrazu. / O r z e c z e n i e: Przedstawiony nam do orzeczenia wyżej opisa- / ny obraz jest zdaniem naszym oryginalną pracą Juliana Fałata / ur. 1853, / zm 1928. [sic! ] /. / W Krakowie, dnia 15 maja 1944 r. Poniżej podpisy: [po lewej, atramentem: ] K. Buczkowsk. [zakończony kolofonem] / [mpis: ] Kustosz Kazimierz Buczkowski; [po prawej, atramentem: ] FeliksKopera [sic], [mpis: ] [prof. Dr Feliks Kopera] / dyrektor Muzeum Narodowego.