PEJZAŻ Z BYSTREJ, [po 1915-19 lub po 1922]

Julian Fałat, malarz, akwarelista i pedagog. Studia malarskie, rozpoczęte w 1869 w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych, a kontynuowane w Akademii Sztuk Pięknych w Monachium w pracowniach A. Strähubera i J. L. Raaba, ukończył ostatecznie - pokonując ograniczenia i wszelkie trudności wynikające z chłopskiego pochodzenia i wiążącego się z nim statusu materialnego - w 1882, w swojej macierzystej uczelni, która po latach (1895-1909) powołała go na swego rektora, którą zreformował i - po apodyktycznych rządach Matejki - skutecznie zmodernizował. Jego talent rysowniczy i ilustratorski, oczywisty już w półamatorskich pracach z okresu, gdy jako dokumentalista i mierniczy, pracował na Ukrainie (w okolicach Humania i w Odessie) oraz w Szwajcarii przy budowie kolei, eksplodował podczas przedsięwziętej w 1885 podróży dookoła świata. Przełomowe znaczenie dla jego kariery miał cykl akwareli rejestrujących przebieg słynnych polowań, organizowanych w Nieświeżu przez Antoniego Radziwiłła (1886 i liczne, późniejsze repliki), który zyskał uznanie w oczach najdostojniejszego gościa księcia, ordynata: Wilhelma ks. Pruskiego (przyszłego cesarza Wilhelma II). Zaproszony przezeń do Berlina, Fałat na bez mała lat dziesięć związał się z dworem pruskim, antycypując w tamtejszym środowisku późniejszy sukces Wojciecha Kossaka. W Polsce niepodległej, po przejściu na emeryturę, osiadł w swej posiadłości w Bystrej na Śląsku, do końca swoich dni utwierdzając swą pozycję najbieglejszego pod względem warsztatowym polskiego pejzażysty posługującego się techniką akwarelową.

Oferowana akwarela, malowana tyleż brawurowo, co zgodnie z wypracowanym przez Fałata schematem, maksymalnie wykorzystująca ulubiony przezeń efekt naturalnej bieli nie zamalowanego papieru odbiega na korzyść od średniego poziomu prac artysty o stricte komercyjnym przeznaczeniu. Skłonni jesteśmy uważać ją za dzieło późne, powstałe po powrocie do Bystrej po epizodzie legionowym sędziwego już malarza, względnie po zaprzestaniu przezeń dyrektorowania Departamentowi Sztuki przy Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego (1922), kiedy to ostatecznie i na dobre osiadł w swej Bystrej.