Odpoczynek po polowaniu

Reprodukowany:
- A. Król, Julian Fałat, Stalowa Wola 2010, s. 58 [kat. Wystawy Jubileuszowej na 10-lecie Muzeum Regionalnego w Stalowej Woli: 4 grudnia 2009-7 lutego 2010].

Ekspertyza Elżbiety Charazińskiej z dn. 12.06.1999 r.



"Kochany panie Julianie, Bóg cię tu zesłał - kochaj Nieśwież, jak Nieśwież ciebie pokochał."

Słowa wypowiedziane przez księcia Macieja podczas pożegnalnego toastu,
wieńczącego niemal miesięczny pobyt artysty w majątku książąt Radziwiłłów na Polesiu.
Cyt. za: J. Fałat, Pamiętniki, Katowice 1987, s. 159.


„O czwartej rano, przy 20-stopniowym mrozie, stajemy w Borodzieju, o 13 wiorst od Nieświeża. Maleńka zasypana śniegiem stacyjka (...) - oto moje pierwsze wrażenie. Śnieg skrzypi pod nogami, mróz trzaskający: to inny świat, inna zima, niż te, które oglądałem dotychczas.” (J. Fałat, Pamiętniki, Katowice 1987, s. 140). 13 lutego 1886 r. to data przełomowa w karierze zawodowej Fałata. Tego dnia artysta przybył do Nieświeża, by za pomocą pędzla udokumentować przebieg polowań zorganizowanych przez księcia Antoniego Radziwiłła dla goszczącego w jego majątku Wilhelma Pruskiego. Podczas trwającego kilka tygodni pobytu na Polesiu, Fałat towarzyszył przyszłemu cesarzowi, a wydarzenie to odbiło się dużym echem wśród społeczeństwa i prasy. Artysta znalazł się „na językach” wszystkich, a były to pełne zachwytu oceny powstałych w tym czasie prac. Od tego momentu malarstwo o tematyce myśliwskiej, do tej pory kojarzone przede wszystkim z twórczością Kossaka i Chełmońskiego znalazło nowego koryfeusza. Sceny z polowań zdominowały dorobek artystyczny Fałata. Motywów oraz inspiracji dostarczała malarzowi także nobilitująca funkcja nadwornego artysty cesarza Wilhelma II Hohenzollerna, któremu tak, jak podczas pobytu w Nieświeżu, tak podczas polowań w lasach wokół pałacyku myśliwskiego Hubertusstock, Fałat niestrudzenie towarzyszył służąc swoim pędzlem. Obrazy i akwarele poświęcone polowaniom cieszyły się bardzo dużym uznaniem wśród krytyków i społeczeństwa. Eksponowane na międzynarodowych wystawach i salonach sztuki w zagranicznych ośrodkach życia artystycznego takich, jak Berlin, Monachium, Paryż, Madryt, zyskiwały powszechne zaciekawienie. Prace te były również wielokrotnie wyróżniane prestiżowymi nagrodami: Złotym Medalem II klasy na VI Międzynarodowej Wystawie Sztuki w monachijskim Glaspalast oraz Grosse Goldene Medaille für Kunst na Wielkiej Akademickiej Wystawie Sztuki w Berlinie. Nie bez znaczenia na taki stan rzeczy zapewne miała wyrosła z polskiej kultury szlacheckiej afirmacja myślistwa i łowiectwa. Tematyka ta w połączeniu z umiejętnością Fałata do odwzorowania natury z naciskiem na jej impresyjny wymiar oraz biegłością artysty w trafnym postrzeganiu zachowań i fizjonomii postaci, stanowiła przepis na dzieło wielce pożądane. W obrębie dzieł inspirowanych łowiectwem, można wyodrębnić u Fałata i przytoczyć za Malinowskim cztery zasadnicze kręgi tematyczne: wyjazd na polowanie, podejście do zwierzyny (nagonka), odpoczynek myśliwych po polowaniu oraz powrót z polowania (J. Malinowski, Julian Fałat, Warszawa 1985, s. 29). Znane są analogiczne kompozycyjnie realizacje w twórczości Fałata, jak praca olejna znajdująca się w zbiorach Muzeum Okręgowego w Toruniu - „Odpoczynek myśliwych w lesie”, 1889 (olej, płótno, 58,5 x 120 cm, sygn. i dat. p. d.: „Jul Fałat/89/Nieśwież”, nr inw.: MT/M/699/N, zakup 1971; por.: A. Król, „Julian Fałat”, Stalowa Wola 2010, s. 59) oraz akwarela z kolekcji Muzeum Narodowego we Wrocławiu - Lasy Polesia (akwarela, papier, 50 x 71 cm, sygn. l. d.: Jul Fałat; por. J. Malinowski, Julian Fałat, Warszawa 1985, s. 93, il. 88). We wszystkich trzech realizacjach „rozpoznajemy (...) charakterystyczne leśne szałasy z drewnianych bali, o schodzących ku ziemi dachach, a także strzępiaste korony wysokich drzew malujące się na tle nieba, typowe dla wschodnich kompleksów leśnych oraz przysadziste sylwetki naciągaczy w wysokich baranich czapach” (fragment ekspertyzy E. Charazińskiej).