Kompozycja abstrakcyjna, 1968 r.

Piękno i teologia
"Krystyna Horodyska - Panie Profesorze, jakie osiągnięcia w dwudziestopięcioleciu Polski uważa Pan za najbardziej doniosłe? Jerzy Nowosielski - Będę mówił oczywiście o osiągnięciach artystycznych i o faktach artystycznych, bo to są sprawy, na których się, tak mniemam, rozumiem i które mnie naprawdę żywo obchodzą... Co prawda, to trudne pytanie, bo przecież dużo było takich ważnych osiągnięć - a może jeszcze nie było tego najważniejszego? Ale jeżeli bardzo ograniczyć pole widzenia, na przykład do spraw malarstwa, to w moim przekonaniu, takim najważniejszym faktem (faktem raczej niż `osiągnięciem`) była wielka Wystawa Sztuki Nowoczesnej w galerii Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie w grudniu 1948 roku. Czasy to dość odległe, nie każdy je pamięta. Dlaczego sięgam do tak `zamierzchłej` przeszłości?
Z kilku przyczyn. Po pierwsze, ważne jest właśnie to, że wystawa tego rodzaju odbyła się prawie na początku historii artystycznej naszej Trzeciej Rzeczypospolitej. Bo przez to, że taka duża i taka wszechstronna impreza i manifestacja artystyczna możliwa była właśnie na samym początku tej historii - tak niedługo po okresie okupacji i wszelkiego wyniszczenia naszego życia kulturalnego i wyniszczenia inteligencji polskiej - stała się ona faktem przesądzającym niejako o charakterze naszej kultury artystycznej na przyszłość. To wszystko co potem - w tej najbliższej `socrealistycznej` epoce, bardzo u nas krótkiej - i później, w okresie ujawnienia różnorodnych tendencji artystycznych, się stało, jako punkt wyjścia mogło mieć już tę pierwszą, na wielką skalę, manifestację wielokierunkowości naszego życia plastycznego. Wystawa ta bowiem ujawniła wiele tendencji w polskiej sztuce. Dowiodła, że w naszej powojennej rzeczywistości artystycznej istnieją żywe, kontrowersyjne i przeciwstawiające się sobie różne nurty malarskie - często sprzeczne. (Sama wystawa, już jako całość, była wystąpieniem przeciwko oficjalnemu wtedy w naszym życiu artystycznym `koloryzmowi`). Dowiodła ona, że istnieją tendencje zwalczające się, dyskutujące z sobą i że istnieje różnorodność zjawisk artystycznych. Wystawa ta wykazała, że poza `oficjalnością` żyje w Polsce wiele dynamicznych i prawdziwych spraw artystycznych, ważniejszych od tej `oficjalnej` warstwy wydarzeń kulturalnych, że te autentyczne sprawy w gruncie rzeczy stanowią istotną treść naszego życia kulturalnego i one naprawdę decydują i będą decydować o prawdziwym obliczu naszej kultury.
I to też dowiodło, że nie jesteśmy `prowincją` kulturalną. Dowiodło przede wszystkim nam samym - artystom. Przecież okres powojenny to był okres stosunkowo znacznej izolacji kulturalnej. Przez te pięć lat byliśmy odcięci od świata przez samą wojnę, z kolei trudne warunki powojenne sprawiały, że nie podróżowaliśmy po całej Europie i całym świecie, jak to robimy teraz. Nasza wiedza o aktualnych wydarzeniach artystycznych za granicą była bardzo nikła. To nasze środowisko, nasze własne siły stworzyły ową wielkość nurtów, postaw i tendencji artystycznych, które pozostały i pozostają istotną, najważniejszą i ożywiającą cechą naszej sztuki aż do dzisiaj... A pierwszą wyraźną i mocną manifestacją tej wielokierunkowości naszej kul tury plastycznej była wystawa krakowska 1948-1949.
Pragnę jeszcze zapytać, jakie osiągnięcia własne w minionym dwudziestopięcioleciu uważa Pan za najważniejsze? Trudno tu o obiektywną i jednoznaczną odpowiedź. Nie chcę tu też mówić o realizacjach, konkretnych `faktach dokonanych` w mojej twórczości. Wolę ograniczyć się do scharakteryzowania pewnych `etapów` rozwoju mojej świadomości artystycznej i mojej praktyki malarskiej. Otóż pierwszym takim `etapem`, który uważam za istotny w swoim życiu artystycznym, było `wynalezienie` w 1947 (w lecie - pamiętam dobrze ten moment) pewnej formy wypowie malarskiej, wypowiedzi powstałej na bazie konwencji malarstwa abstrakcyjnego (abstrakcji geometrycznej), ale duchem swoim odległej od abstrakcji geometrycznej związanej z kręgiem neoplastycyzmu, wraz ze sztuką Mondriana, Herbina. To była inna niż dzisiejsza `sztuka wizualna`. Dało to początek pewnej serii razów (opartych na zestawieniu różnej wielkości trójkątów, których prototypem była `Bitwa o Addis Abebę`), do której ciągle wracam, rozbudowując ją i ko kując aż po dziś dzień. W jednej ze swoich wypowiedzi nazwałem to malarstwo `abstrakcją magiczną`. Myślę, że pojawienie się tego nurtu w moim ma jest bardzo dla mnie ważnym faktem.
Potrzeba przeciwstawienia się tej formie wypowiedzi, ucieczki od niej, przejścia na inną płaszczyznę działań malarskich wywołała u mnie serię realizacji, które doprowadziły do pewnego typu figuralności, zbliżonego do malarstwa `ikony` (z pewnego okresu jej rozwoju). To nie była chęć naśladowania ikony. To był pewien zbieg okoliczności w mojej praktyce malarskiej, który zmusił mnie do realizacji jednoczących elementy iluzji przestrzennej przedmiotu i płaskich struktur geometrycznych. To doprowadziło mnie do pewnego typu myślenia o malarstwie, które nazwałbym myśleniem `teologicznym`. W moim odczuciu bowiem określone doświadczenia plastyczne i malarskie związane są jak najściślej z określonymi przeżyciami natury duchowej. Takie nastawienie umożliwiło mi realizowanie pewnych rzeczy w zakresie malarstwa `sakralnego`. - Nie lubię tego terminu. Myślę, że cała dobra sztuka jest sztuką sakralną. Używam tego określenia w sensie czysto praktycznym, to zna-czy w wypadku bezpośredniego związania malowidła czy rzeźby z określonymi formami kultu. W tej dziedzinie mam pewne osiągnięcia, które uważam za dość ważne. Pierwsze - to polichromia kościoła na Jelonkach w Warszawie. Drugim jest ikonostas dla cerkwi w Orzeszkowie, koło Hajnówki, który tam nie mógł być zainstalowany, bo nie podobał się wiernym. Znajduje się obecnie w krakowskiej cerkwi i może będzie ustawiony w zabytkowym gotyckim wnętrzu, gdzie mieści się salka katechetyczna" (Piękno i teologia, rozmawia Krystyna Horodyska, "Za i Przeciw", 1969, nr 29, s. 12).


W 1940 rozpoczął studia w krakowskiej Kunstgewerbeschule. Od 1944 członek Polskiej Akademii Umiejętności. Członek Grupy Młodych Plastyków i Grupy Krakowskiej. W latach 1976-92 był profesorem ASP w Krakowie. Malarz, rysownik, scenograf, twórca kompozycji figuralnych, martwych natur, aktów, pejzaży i obrazów sakralnych, w których łączył elementy nowoczesne z wpływami sztuki bizantyjskiej. Jego niepowtarzalny styl charakteryzuje się stosowaniem płaskiego układu barwnych plam obwiedzionych czystą linią konturu i syntetyzującym widzeniem codzienności. Jest autorem licznych polichromii w kościołach (m. in. w kościoła św. Ducha w Nowych Tychach, kościoła w Wesołej k. Warszawy, cerkwi w Lourdes we Francji) oraz ikonostasów (m. in. w cerkwi Zaśnięcia Matki Bożej w Krakowie). Prace artysty znajdują się w licznych zbiorach muzealnych w Polsce i w kolekcjach prywatnych (USA, Kanada, Francja, Niemcy). W 1993 został laureatem Nagrody Wielkiej Fundacji Kultury za wybitne osiągnięcia w dziedzinie kultury.