Z ROZKAZEM

Jan Chełmiński, popularny malarz z kręgu "polskich monachijczyków", naukę rozpoczął u Juliusza Kossaka, a następnie kształcił się w warszawskiej Klasie Rysunkowej oraz w Monachium – w Akademii u Aleksandra Strähubera i Alexandra Wagnera (1873-1875) i prywatnych pracowniach Józefa Brandta (1875) i batalisty Franza Adama (1876). Po studiach, od 1882 przebywał już stale za granicą – w Londynie (lata 1882, 1888-1899) i Paryżu (1899), jeździł do Petersburga (1889) i Nowego Jorku (1884), gdzie później, około 1915 zamieszkał na stałe. Nie zerwał jednak kontaktów z krajem, a swoje prace często przesyłał na warszawskie wystawy. Jego obrazy cieszyły się ogromnym powodzeniem. Malował przede wszystkim sceny wojskowe i batalistycznie, najchętniej z czasów Księstwa Warszawskiego i wojen napoleońskich, a także obrazy rodzajowe i epizody z polowań, konne kawalkady, portrety jeźdźców i amazonek. Zajmował się ilustracją książkową; m.in. ilustrował tom myśliwskich opowiadań Theodora Roosevelta.

Jan Chełmiński w późniejszym okresie życia poświęcił się studiom wojskowohistorycznym. Był znawcą żołnierskiego umundurowania, kolekcjonował dawną broń i rynsztunek. Od roku 1890 w jego obrazach zaczęła dominować tematyka batalistyczna, stworzył wówczas m. in. cykl ponad 50 obrazów olejnych poświęconych armii Księstwa Warszawskiego. Z dużą pieczołowitością wykorzystywał swoją wiedzę starannie odtwarzając szczegóły umundurowania i rodzaj broni, którą posługiwali się przedstawiani na jego obrazach żołnierze.
Prezentowane na aukcji dzieło przedstawia scenę bitewną z wojny polsko-rosyjskiej 1831 roku. Na pierwszym planie przedstawiony jest adiutant Wodza Naczelnego, o czym świadczy szarfeczka adiutancka na lewym ramieniu, w mundurze wielkim adiutanta polowego. Na drugim planie widoczny jest dowodzący bitwą generał w otoczeniu sztabu i eskorty ułanów. W głębi, po prawej stronie, ukazane są ruszające do szarży szwadrony strzelców konnych i ułanów (biały kolor czapek ułańskich wskazuje, iż może to być szwadron 2 pułku ułanów). Po lewej stronie w głębi, widoczna jest zajeżdżająca na pozycję i rozpoczynająca ogień, artyleria polska.
[opis sceny batalistycznej w konsultacji z Mieczysławem Sicińskim]