SCENA BATALISTYCZNA, Monachium 1885-1886

Malczewski nigdy nie podejmował tematów wprost związanych z walką narodowowyzwoleńczą, z wyjątkiem lat około I wojny światowej (A. Jakimowicz Jacek Malczewski i jego epoka, Warszawa 1970/.
Niemniej przez cały okres jego twórczości pojawiają się one fragmentarycznie lub aluzyjnie. Po raz pierwszy występują w koncepcyjnych szkicach kreślonych przez młodego artystę podczas pobytu w Paryżu w 1876/77 r., a ostatni raz w latach 20-tych XX w. Scena batalistyczna przypada na okres pobytu Jacka Malczewskiego w Monachium. Wychowany w patriotycznej atmosferze, będąc w otoczeniu kolegów i przyjaciół malarzy skupionych wokół Józefa Brandta i Alfreda Wierusza - Kowalskiego, przygotowywał się Malczewski do namalowania w Monachium dwóch wybitnych dzieł z cyklu sybirackiego - Na etapie, Umywanie nóg. Wystawiana praca była dotychczas nieznana w literaturze. Przedstawia niewielką grupę powstańców atakującą znajdujące się w oddali, przeważające siły przeciwnika pokazując beznadziejność patriotycznego zrywu polskiej młodzieży.
Obraz utrzymany jest w stonowanej kolorystyce czerni, szarości, brązów i bieli, osadzonej w zimowej scenerii. Praca o podobnej tematyce była publikowana w katalogu Jacek Malczewski - Wystawa podróżna
Łaziska Górne 1998, s. 18.