SCENA BATALISTYCZNA, 1885-1886

Malczewski nigdy nie podejmował tematów wprost związanych z walką narodowo-wyzwoleńczą, z wyjątkiem lat około I wojny światowej (A. Jakimowicz, Jacek Malczewski i jego epoka, Warszawa 1970). Niemniej przez cały okres jego twórczości pojawiają się one fragmentaryczne lub aluzyjnie. Po raz pierwszy występują w koncepcyjnych szkicach kreślonych przez młodego artystę podczas pobytu w Paryżu w 1876/1877 r., a ostatni raz w latach 20-tych XX w. Wystawiana Scena batalistyczna przypada na okres pobytu Jacka Malczewskiego w Monachium. Wychowany w patriotycznej atmosferze, będąc w otoczeniu kolegów i przyjaciół malarzy skupionych wokół Józefa Brandta i Alfreda Wierusza - Kowalskiego, przygotowywał się Malczewski do namalowania w Monachium dwóch wybitnych dzieł z cyklu sybirackiego - Na etapie i Umywanie nóg.
Obraz przedstawia niewielką grupę powstańców atakującą przeważające siły przeciwnika. Utrzymany jest w stonowanej kolorystyce czerni, szarości, brązów i bieli, osadzonej w zimowej scenerii.
Praca o podobnej tematyce była publikowana w katalogu Jacek Malczewski - Wystawa podróżna, Łaziska Górne 1998, s. 18 (olej na tekturze, 26 x 45,5 cm).