Portret Jana Albina Goetza Okocimskiego, 1916

Sportretowany przez Jacka Malczewskiego w roku 1916 Jan Albin Goetz Okocimski (1864-1931), syn założyciela browaru, który za jego życia osiągnął szczyt prosperity, był ponadto człowiekiem związanym z Małopolską, filantropem, kolekcjonerem dzieł sztuki, postacią światłą, znającą kilka języków, zainteresowaną sytuacją polityczną. Za jego inicjatywy w latach 1898-1911 został wybudowany Nowy Pałac w Brześciu, zaprojektowany przez zespół wiedeńskich architektów Ferdinanda Fellnera i Hermanna Helmera otoczony angielskim ogrodem. Jan Albin Goetz Okocimski uzyskał tytuł szlachecki od cesarza austriackiego w 1881 roku. W pałacu znajdowała się bogata kolekcja płócien najznamienitszych autorów ówczesnych czasów takich jak Juliusz i Wojciech Kossakowie, Stanisław Wyspiański, Kazimierz Pochwalski, Olga Boznańska czy właśnie bogaty zbiór dzieł Jacka Malczewskiego. Poza oferowanym portretem ostatni z wymienionych artystów, rok po powstaniu portretu Jana Albina utrwalił wizerunek Antoniego Goetza Okocimskiego, syna właściciela jednego z największych europejskich browarów. W katalogu wystawy krakowskiego TPSP z roku 1939 poświęconym twórczości Jacka Malczewskiego widnieje, poza wspomnianym portretem Antoniego, sześć dzieł mistrza - symbolisty, wypożyczonych na wystawę przez rodzinę Goetz Okocimskich, są to: Nike Legionów, Pytia, Danae, Wiosna, Polonia oraz niewielka deska z przedstawioną Głową Chrystusa. Analogiczne, do dwóch pierwszych dzieł, znajdują się obecnie w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie. W oferowanym portrecie, Jacek Malczewski przedstawił Jana Albina Goetza Okocimskiego, w ujęciu popiersiowym, lekko zwróconego w prawo. Hieratyczna postać, o spokojnym wyrazie twarzy wypełnia niemalże w całości pierwszy plan kompozycji. Za nobliwym baronem rozciąga się delikatny w sposobie malowania pejzaż z charakterystyczną dla Jacka Malczewskiego postacią symboliczną. Jest to charakterystyczny dla autora sposób ujęcia kompozycji, o którym wspomina Teresa Grzybkowska: Ogromna liczba portretów znajomych i przyjaciół wyróżnia się bogatą inwencją, choć malarz powtarzał często własny schemat. Wzorem artystów renesansowych i barokowych pierwszoplanowemu portretowi realistycznemu towarzyszy drugi portret psychologiczny stanowiący tło obrazu. To dzięki przeżyciom psychicznym świat zyskuje głębię. W ten sposób nikt ze współczesnych nie charakteryzował swoich model; później czynił to Stanisław Witkiewicz. Prawie zawsze na drugim planie igrają fauny, nimfy o niewyraźnych rozmywających się konturach istot wywołanych z niebytu podświadomości. Oprac. na podstawie m.in.: Teresa Grzybkowska, Świat obrazów Jacka Malczewskiego, Warszawa, 1996, s. 36; Katalog TPSP, Kraków, 1939.