POLONIA [POŻEGNANIE]

lit.: Wystawa 100 dzieł Jacka Malczewskiego, Lwów 1903 , s. 51, poz. 71, tu z tytułem Polonia; Powrót, Katalog wystawy w Muzeum Narodowym w Warszawie, VI - VII 2000, Warszawa 2000, poz. kat. 15 - tu z tytułem Polonia; S. Bołdok, Jackowi Malczewskiemu w 150. Rocznicę urodzin, [w:] "Gazeta Antykwaryczna" nr 5/6 (98/99), 2004, s. 30 - 34, il. na s. 33 - tu z tytułem Pożegnanie.
Prezentowany obraz Jacka Malczewskiego ukazuje jak żywa w świadomości artysty pozostawała pamięć powstania styczniowego mającego miejsce blisko czterdzieści lat przed namalowaniem kompozycji. Po cyklu przedstawiającym zesłańców syberyjskich, utrzymanym w realistycznej konwencji maluje obraz, w którym w zimowej scenerii dosiadający konia powstaniec rzuca ostatnie spojrzenie kobiecie opłakującej jego wyjazd. Z lewej fragment domowego gospodarstwa, z prawej rozpościera się szeroki widok na pokryte śniegiem pola. Obraz nasycony dramaturgią, akcja została jakby zawieszona w czasie. Ekspresję wzmaga kompozycja symetryczna, z silnie zaznaczonym zbiegiem perspektywicznym na osi centralnej. To właśnie ta kompozycja, kontrastowe zestawienia kolorystyczne stanowią cechy charakterystyczne już dla dojrzałej twórczości Malczewskiego.