Portret Ireny Surdyk, 1943 r.

Henryk Stażewski zapisał się na kartach historii sztuki jako jeden z najważniejszych przedstawicieli awangardy polskiej XX wieku zarówno tej przed, jak i powojennej. Od 1924 roku, czyli czasu jej powstania, należał do grupy „Blok”, później do ugrupowania „Praesens”, w latach 30. natomiast do znanych, międzynarodowych grup artystycznych – „Cercle et Carré” i „Abstraction-Création”. Jako artysta i teoretyk sztuki poszukiwał kanonów, uniwersalnych form, wychodził z założenia, że tylko najprostsze figury geometryczne mogły wyrazić nawet najbardziej złożone idee.

Prezentowana w katalogu praca pochodzi z mało znanego okresu twórczości Stażewskiego. Przełom lat 30. i 40. był okresem, w którym awangardowe poszukiwania artysty lekko osłabły na rzecz chwilowego ukłonu ku sztuce przedstawiającej i figuracji. Prezentowany portret kobiety pochodzi z 1943 roku, kiedy to artysta przebywał w Szczekocinach, niewielkim mieście w województwie śląskim. Liczne zachowane z tego czasu fotografie świadczą o tym, iż Stażewski spędzał go w dość sielskiej atmosferze, otoczony przychylnymi mu mieszkańcami oraz artystami (Jarosław Żochowski). Tam też rozwinęła się wyjątkowo silna relacja pomiędzy niespełna pięćdziesięcioletnim wówczas artystą a młodą, niespełna trzydziestoletnią dziewczyną. Dwadzieścia lat różnicy pomiędzy Ireną Surdyk a Henrykiem Stażewskim nie stanowiło przeszkody, aby pielęgnować tę wyjątkową więź pomiędzy dwojgiem ludzi, której owocem był powstały w 1943 roku portret młodej kobiety.

Praca utrzymana jest w niezwykle eleganckiej stylistyce. Twarz portretowanej wymodelowana została delikatnie ołówkiem, autor uwypuklił wszystkie najdrobniejsze szczegóły twarzy, zachowując jednocześnie nieco rzeźbiarski charakter. Przedstawienie może przywodzić na myśl portrety wytwornych dam autorstwa Tamary Łempickiej czy Henryka Berlewiego.

Joanna Mytkowska pisała o twórczości Stażewskiego z tego czasu słowami: „Jednak już w latach 30. słabnie zainteresowanie Stażewskiego rygoryzmem abstrakcji jako wyrazem czystego języka plastycznego. Wraz z całą awangardą przeżywa wyczerpanie i zanikanie związku utopii z jej artystyczną ekspresją. Obce były mu rozwiązania, które wzorem rosyjskich produktywistów proponował jego kolega z grupy 'Blok' Mieczysław Szczuka: skrajnego utylitaryzmu, podporządkowania rozwiązań plastycznych potrzebom nowoczesnego społeczeństwa, które choć na pewien czas mogły stać się inspiracją dla rozwoju form i nadać nowe funkcje nowoczesnej plastyce. Stażewskiemu pozostają niełatwe zmagania oraz czasowe powroty do obrazu i przedstawienia, aby tam szukać wewnętrznej logiki i ładu czy choćby tylko satysfakcji z malowania. W toku jego indywidualnego rozwoju słabną możliwości kontynuowania nieprzedstawiającego malarstwa, nie popadającego zarazem w dekorację. Równolegle z kompozycjami abstrakcyjnymi powstają kompozycje figuralne, ilustracje, akty, pejzaże i martwe natury. Są utrzymane w eleganckiej nowoczesnej estetyce, wydają się być wytchnieniem od rygoryzmu abstrakcji. Jednocześnie bardzo odbiegają od tego, co sam Stażewski uważa wtedy za główny nurt swojej twórczości i czego dotyczą jego teksty teoretyczne, w których nieodmiennie od końca lat 30. opisuje sztukę abstrakcyjną i jej związki z nowoczesnością. I choć teksty te mają charakter nie tyle manifestów, co analiz nowoczesnej plastyki – zajmują się np. porównaniem stylu nowoczesnego z prostotą klasycyzmu czy kwestią wpływu prekursorów modernizmu (Cézanne) – to jednak pozostają z ducha awangardowe” (Joanna Mytkowska, Stażewski – z dzisiejszej perspektywy, [w:] Henryk Stażewski. Ekonomia myślenia i postrzegania, wyd. Fundacja Galerii Foksal, 2005, s. 12-13).

Henryk Stażewski to legenda sztuki awangardowej w Polsce. Studiował w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie w latach 1913-20. W początkach kariery malował martwe natury. Przejściowo wystawiał z ugrupowaniem "Formiści" (1922). Wziął też udział w Wystawie Nowej Sztuki w Wilnie w 1923 roku. O tego czasu tworzył pod wpływem konstruktywizmu. Obok kompozycji malarskich zajmował się grafiką książkową, projektował wnętrza, sprzęty, a także scenografie - były to w większości prace teoretyczne i studyjne. Polskie i międzynarodowe ugrupowania awangardy, z którymi wystawiał i współpracował jako publicysta, to kolejno: "Blok" (1924-26), "Praesens" (1926-30), "Cercle et Carré" (1929-31), "Abstraction-Création" (1931-39), "a.r." (1932-39). Należał też do Koła Artystów Grafików Reklamowych (1933-39). W 1930 roku był współorganizatorem zbiórki dzieł artystów międzynarodowej awangardy przeznaczonych dla muzeum łódzkiego (obecnie w Muzeum Sztuki w Łodzi). Po II wojnie mieszkał i działał w Warszawie. W latach 40. i 50. podejmował próby dostosowania się do postulatów sztuki figuratywnej. Z tego okresu pochodzą rysunkowe i malarskie kompozycje o tematyce pracy, budowy, a także projekty monumentalne. Po 1956 roku, uznawany powszechnie za patrona polskiej awangardy, uprawiał już wyłącznie abstrakcję o konstruktywistycznym rodowodzie. Tworzył cykle prac będących studiami płaszczyzn, linii, kolorów w różnych układach względem siebie. Przy pozorach chłodnej perfekcji umiał nasycić je emocją bezpośredniego dotknięcia, śladu ręki. Obok malarstwa i form pochodnych, jak kolaże, reliefy, multiple, tworzył formy przestrzenne i grafikę (autoryzował serigraficzne repliki swoich prac).

PODATKI I OPŁATY:
- Do kwoty wylicytowanej doliczana jest opłata aukcyjna. Stanowi ona część końcowej ceny obiektu i wynosi 18%.
- Do kwoty wylicytowanej doliczona zostanie opłata z tytułu "droit de suite". Dla ceny wylicytowanej o równowartości do 50 000 EUR stawka opłaty wynosi 5%. Opłata ustalana jest przy zastosowaniu średniego kursu euro ogłoszonego przez NBP w dniu poprzedzającym dzień aukcji.