Dzwon, 1906

Jeden z najwybitniejszych twórców okresu Młodej Polski reprezentujący ekspresyjny nurt malarstwa modernistycznego. Prócz malarstwa uprawiał grafikę oryginalną i użytkową, zajmował się sztuką książki i scenografią, projektował kostiumy teatralne, animował i współorganizował życie kulturalne w Wilnie. Początkowo studiował prawo na uniwersytecie w Petersburgu; edukację artystyczną zdobył w l. 1892-1897 w tamtejszej ASP pod kierunkiem I. Szyszkina i A. Kuindżiego. Malarskich motywów dostarczały mu wakacyjne wyjazdy na Krym (1894, 1895), Rugię, Bornholm i na południowe wybrzeże Szwecji (1896, 1897). W 1898 r. odbył długą podróż zwiedzając Berlin, Kolonię, Paryż, Dunkierkę, Ostendę, Brukselę, Bazyleę, Lucernę, Lugano, Mediolan, Wenecję i Wiedeń. Po powrocie do kraju osiadł w rodzinnym Bohdanowie. Od 1899 r. brał udział w wystawach ugrupowania "Mir Iskusstwa"; w 1900 r. wstąpił do Towarzystwa Artystów Polskich "Sztuka". W okresie 1904-1907, który spędził w Warszawie, przyczynił się do stworzenia organizacyjnych i pedagogicznych podwalin Szkoły Sztuk Pięknych. W roku akademickim 1907/1908 objął kierownictwo katedry pejzażu w krakowskiej ASP. W 1908 r. urządził wraz z J. Mehofferem wielką prezentację polskiej sztuki w Wiedniu. Wraz z osiedleniem sie w Wilnie w 1908 r. porzucił całkowicie uprawianie malarstwa na rzecz działalności inicjującej wydarzenia kulturalne. Zajął się też grafiką użytkową, ilustratorstwem i scenografią. Wniósł istotny wkład w odrodzenie miejscowego teatru, uczestniczył w pracach komisji konserwatorskich. W okresie 1918-1919 doprowadził do ukonstytuowania Wydziału Sztuk Pięknych na Uniwersytecie Stefana Batorego; pełnił tam funkcję pierwszego dziekana. Twórczość malarska i rysunkowa Ruszczyca skoncentrowana była na tematyce pejzażowej. Jego obrazy o stężonej ekspresji, nasyconej kolorystyce i bogatej fakturze należą do najwybitniejszych i najbardziej oryginalnych dokonań polskiego modernizmu. W subiektywnie odczutym rodzimym krajobrazie Ruszczyc dostrzegał emanację potęgi natury, wyzwolenie sił żywiołów, którym podporządkowana jest ludzka egzystencja. Symboliczny wymiar jego sztuki pejzażowej, panteistyczna postawa znalazły przejaw również w prezentowanym rysunku utrzymanym w mrocznej tonacji szarości i brązów. Aurę tajemniczości ewokuje tu sylweta dzwonnika rysująca się na tle wycinkowo uchwyconego nadrzecznego pejzażu. Znamienny dla malarstwa Ruszczyca jest sposób ujęcia obrazowej przestrzeni z podwyższonego punktu widzenia, tak by poszczególne plany pejzażowe spiętrzały się jeden nad drugim spłaszczając kompozycję ("Młyn", 1898; "Krajobraz wiosenny", 1900; "Z brzegów Wilejki", 1900; "Wieczór - Wilejka", 1900; wszystkie repr. w katalogu wystawy "Ferdynand Ruszczyc 1870-1936. Życie i dzieło", Muzeum Narodowe w Krakowie 2002). Artysta po mistrzowsku wykorzystał też specyficzne jakości zastosowanego medium, swobodnie rozlewającą się plamę akwareli syntetycznie oddającą formy.