Pejzaż idylliczny z rodziną, 1923

Wystawiany: Eugeniusz Zak 1884-1926, Muzeum Narodowe w Warszawie, 2004
Reprodukowany:
Barbara Brus Malinowska, Katalog wystawy: Eugeniusz Zak 1884-1926, Muzeum Narodowe w Warszawie 2004 ; il. 171, str. 142-143
Artur Tanikowski, Eugeniusz Zak, Fundacja Pogranicze, Sejny 2003, repr. kolorowa 126, s. 125, poz. kat. 126, s. 186

Eugeniusz Zak to nazwisko, które wywarło istotny wpływ na obraz polskiej sztuki dwudziestolecia międzywojennego. Jego twórczość kształtowała się i dojrzewała w orbicie tradycji i współczesności sztuki francuskiej. Został nazwany "najbardziej paryskim z Polaków" i obok Kislinga i Makowskiego stał się ulubieńcem kolekcjonerów i historyków sztuki. Na ukształtowanie się postawy artystycznej Zaka wpłynęła sztuka Szkoły Pont-Aven i paryskich nabistów operujących syntetyczną formą i giętkim konturem. Artysta poddał się też rozbudzonemu na początku stulecia zainteresowaniu sztuką wczesnego renesansu. Fascynacja stylistyką quattrocenta nasiliła się w rozwijanym przez artystę w latach 1910-1923 wątku kochanków, rybaków i pasterzy harmonijnie wtopionych w pejzażowe tło. W drugiej połowie lat 1920. częstym motywem malarstwa Zaka stały się wizerunki arlekinów i pierrotów, reprezentantów "sztucznej" rzeczywistości cyrku, jarmarku i teatru. Zastygłe w teatralnych pozach postacie o wydłużonych proporcjach artysta wpisywał w płytkie przestrzenie pustych wnętrz. W scenach idyllicznych wyraźnie pojawia się zainteresowanie sztuką japońską, ale również, lub przede wszystkim malarstwem chińskim i to z najbardziej wyrafinowanego okresu tego malarstwa - późnej epoki Song (XIII wiek). W ówczesnym malarstwie europejskim inspiracje te były bardzo rzadkie. Pierwszym takim obrazem Zaka jest znana tylko z reprodukcji "Wiosna" z 1918 roku. Obraz ten był reprodukowany w ekskluzywnym piśmie niemieckim "Deutsche Kunst und Dekoration" w kwietniu 1922 roku (z. 4, s. 9) przy dużym artykule H. Rittera poświęconym twórczości Zaka. Kompozycja ta jest bardzo podobna do oferowanej pracy (różni się układem ciała kobiety i rozwiązaniem kompozycyjnym tła). Nie znamy jej wymiarów ani kolorystyki. Jak wspomina sam Eugeniusz Zak w wywiadzie ze Stefanią Zahorską "?w r. 1922 przekonałem się, że artykuły o malarzach nie są psuciem papieru - przynajmniej na pewnej długości geograficznej. Ukazał się bowiem wtedy dłuższy artykuł o mnie w Deutsche Kunst", dużo reprodukcji - i skutek był ten, że pewien bogaty pan z Nadrenii zaprosił mnie potem, bym udekorował jego pałac. Namalowałem szereg dekoracji na płótnie w tonacji jak gdyby gobelinowej?." ("Sztuki Piękne" 1925/1926, s. 503). Artykuł Rittera był powodem zamówienia u artysty wystroju malarskiego pokoju śniadaniowego w willi znanego architekta Fritza Augusta Breuhausa w Bonn. Niestety willa Breuhausa została zburzona w czasie II wojny światowej, ale zachowały się fotografie, zamieszczone w 1923 roku w "Deutsche Kunst und Dekoration" (nr 6, s. 53 - 54). Przebywając wówczas w Berlinie, Zak uzyskał też zamówienie na wykonanie ogromnego malowidła w posiadłości Schapirów. Jako studium do omawianej tu pracy należy też traktować kompozycję "Idylla rodzinna" (olej, płótno, wym. 78 x 95 cm, katalog MNW , poz. 166), która - w mniejszej skali i innej kolorystyce, a także braku małych elementów dekoracyjnych - "zapowiada" dużą kompozycję w willi berlińskiej Schapirów . Ogromne rozmiary kompozycji oraz jej "niestandardowy" format sugerują, że obraz ten był "wpisany" w architekturę pokoju jadalnego. Brak jest konkretnych wiadomości, która część berlińskiej rodziny Schapirów zamówiła u Zaka ten obraz i o jaką konkretną willę chodzi, gdyż duża część tej rodziny pochodzenia żydowskiego, wywodząca się z dawnych terenów Wielkiego Księstwa Litewskiego, a w XIX wieku - Rosji, przybyła do Berlina i - mając powodzenie w licznych interesach - stanowiła znaczną część berlińskiej burżuazji.
Do maja 2000 roku obraz był w posiadaniu rodziny Schapiro. Najprawdopodobniej Zak na oferowanym obrazie sportretował dziadków ówczesnych właścicieli, a więc zleceniodawców wykonania tego malowidła - małżonków Schapiro (Szapiro) z dzieckiem. Ponieważ Zak w zasadzie nie malował portretów (autoportrety, portrety żony), a postaci swoje czy studia głów poddawał idealistycznej typizacji, zapewne przedstawione w panneau osoby są raczej "portretami" szczęśliwej rodziny, niż studiami portretowymi konkretnych osób.
Wobec faktu zniszczenia willi Breuhausa, wraz ze znajdującymi się tam kompozycjami Zaka, panneau z domu Szapirów, jest jedynym zachowanym dziełem o tak dużym formacie, będącym elementem wystroju wnętrza. To było ostatnie dzieło artysty o tak dużym formacie.