MŁODZIENIEC Z MANDOLINĄ 1924 r.

Literatura - Stefania Zahorska, Eugeniusz Zak, Warszawa 1927 (Monografje artystyczne, red. M. Treter, XV), il. 20 [nlb.], s. 24 (spis prac artysty), wymieniony pod rokiem 1924 jako `Muzyk (właśc. Franz Pariser, Berlin)`. - Barbara Brus-Malinowska, Eugeniusz Zak, kat. wyst., Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawawa 2004 r., poz. 215, s. 158 (reprodukcja). Pochodzenie - Do roku 1939 - w kolekcji Franza Parisera w Berlinie, następnie w kolekcji rodziny Pariserów w Tel-Avivie. W roku 1997 zakupiony w Izraelu i przywieziony do Polski. Od roku 1998 w kolekcji prywatnej w Polsce.

W latach 1892-1902 Eugeniusz Zak mieszkał w Warszawie. Od r. 1902 studiował w Paryżu (Académie des Beaux-Arts, Académie Colarossi), a następnie w Rzymie i we Florencji. Studia uzupełniał także w Akademii monachijskiej. W latach 1916-1921 artysta przebywał w Polsce. W r. 1923 powrócił do Paryża.
Już od 1904 r. Zak wystawiał w Paryżu w Salonach: Jesiennym, Niezależnych, Tuileries. Pomimo, że na stałe mieszkał za granicą, brał czynny udział w polskim życiu artystycznym. Wystawy indywidualne artysty miały miejsce w Warszawie (1917, 1918), w Paryżu (Galerie Devambez, 1925) oraz pośmiertnie w Galerie Zak, należącej do żony artysty (1936, 1938). Był członkiem T.A.P. `Sztuka`, `Formistów`, `Rytmu`.
W ostatnim etapie twórczości (z którego pochodzi prezentowany obraz) artysta malował kompozycje z postaciami ujętymi w teatralnych, opartych na kontrapoście pozach, umieszczonymi zazwyczaj w pustych wnętrzach. Charakterystyczny był w nich kanon ludzkich sylwetek: wydłużonych, `giętkich`, z twarzami o klasycznych profilach i zwężonych oczach.
Obraz powstał w roku 1924 i należy do ostatniego, paryskiego okresu twórczości artysty. Znane są jego dwie wersje. Druga (z krzesełkiem i bukietem kwiatów) była reprodukowana w monografii Zaka, pióra Stefanii Zahorskiej (por. BIBLIOGRAFIA, il. 22 nlb.)
Około 1920 r. w malarstwie Zaka zaczyna przeważać nowa tematyka i nowe ujecie postaci - we wnętrzach. Zamiast lirycznych bohaterów sielanek na łonie natury pojawia się świat nierzeczywisty, świat `na opak`, którego mieszkańcami są ludzie `wolni`: komedianci, tancerze, muzycy, aktorzy kukiełkowi, pijacy i włóczędzy. Te idealizowane postaci, bierne wobec rzeczywistości, egzystują na marginesie życia, znajdując ukojenie bólu istnienia w muzyce, tańcu, teatrze i - alkoholu. Ich świat jest nierzeczywisty, fantastyczny, a je same cechuje sielankowa łagodność połączona z melancholią i życiowym zagubieniem.
Po okresie tradycjonalizmu we wczesnej twórczości, Zak zerwał z realistycznym ujęciem rzeczywistości. Zainteresował się problematyką kompozycji obrazu, rytmiką linii, równowagą brył i harmonią barw. Postaci i przedmioty łączyły się z tłem w jedną strukturę barwną. W doborze barw Zak nie kierował się kolorem rzeczywistym. `Abstrakcyjny` kolor tworzył nastrój, wzmagał dekoracyjność i harmonijny układ obrazu. Kolorystyka jego prac, zwłaszcza w ostatnim okresie twórczości, odznacza się subtelnością i wibracją tonów, wykonanie zaś - finezją i technicznym mistrzostwem.
Zak zazwyczaj opracowywał pojedyncze motywy figuralne, łącząc je potem w większe kompozycje. Motywy Młodzieńca z mandoliną oraz Tancerki (znane także dwie wersje) zostały połączone w obrazie Tancerka i muzyk.