DZIEWCZYNA W CZERWONEJ CHUSTCE /

Z ekspertyzy Artura Tanikowskiego:[br]Eugeniusz Zak w latach bezpośrednio poprzedzajacych wybuch I wojny światowej dawał wyraz swym muzealnym fascynacjom sztuką mistrzów renesansu. W przypadku opisywanego obrazu nietrudno wykazać analogie z podziwianym przezeń Sandro Botticellim - w idealizowanym typie urody kobiety, jej smukłych proporcjach (charakterystyczna wydłużona szyja), łagodnych rysach, cytrynowym w kształcie zarysie podbródka, wreszcie w wyrazie rozmarzonego zamyślenia półprzymkniętych oczu, obrysowanych idealnym łukiem brwi. Wykwintność rysunku z wyraźnie kreślonymi liniami konturu, delikatny modelunek światłocieniowy, sposób malowania twarzy i drapowania chusty dopełniają spisu renesansowych zapożyczeń w obrazie.[br]Po 1910 roku malarz dawał wyraz poszukiwaniom własnej ludzkiej "rasy", transponując rysunki i obrazy dawnych mistrzów; wcześniej wykonywał wręcz ich kopie. Szukał ideału opartego o kanon uniwersalnego wdzięku, wzbogacając go i przekształcając, nadając mu dekoracyjny charakter. Temu służyły często nakrycia głowy, dające możliwość ornamentalnego drapowania, jak i wyraźniejszego eksponowania włosów, wychylających się spod chusty czy kapelusza szlaczkami równomiernych fal. W tym okresie nie stylizował jeszcze twarzy i sylwetek tak, by zatracały one indywidualne oblicze, jak działo się to w jego późniejszych obrazach. Najbliższa Popiersiu młodej dziewczyny jest Młoda kobieta z dawnej kolekcji dra J. Malejki w Nowym Jorku (reprodukcja w "Pro Arte", Summer 1987, s. 6) - ukazana również w chuście i w lekko rozchylonej na dekolcie bluzce. Inne powstałe w podobnym czasie (1912-1914) przedstawienia kobiet w chustach są zatytułowane Dziewczyna w różowej chuście (kolekcja Toma Podla, USA) oraz Popiersie kobiety (Muzeum Narodowe w Warszawie) - oba profilowe; kolejne, o podobnym do naszego wykroju ust i lekko przymkniętych oczu to Głowa kobieca (Muz. Narodowe w Warszawie; akwarela, gwasz i kredka; bez nakrycia głowy) oraz Głowa kobiety w czarnym szalu (fotografia w Instytucie Sztuki PAN); ostatni obraz nosi już znamiona postępującej stylizacji.Jak głosi inskrypcja na odwrocie przedstawionego obrazu, pochodzi on z dawnej kolekcji niemieckiej, gdzie trafił jeszcze przed I wojną światową, być może prosto z pracowni artysty, a stamtąd dostał się do zbiorów polskich emigrantów osiadłych w Filadelfii, w Stanach Zjednoczonych. Zak wystawiał w Niemczech od 1910 roku.