Ekslibris Maksymiliana Goldsteina Ex lirbis eroticis, 1920 r.

POCHODZENIE:
- kolekcja prywatna, Małopolska

LITERATURA:
- Bruno Schulz, Księga obrazów, zebrał, opracował, komentarzami opatrzył Jerzy Ficowski, Gdańsk 2012, s. 269 (il., opisana jako offset)
- Słownik schulzowski, hasło Ekslibrisy, aut. Maria Kitowska-Łysiak, Gdańsk 2006, wyd. II, s. 99 (il.)
- Bruno Schulz 1892-1942. Katalog-Pamiętnik Wystawy Bruno Schulz. Ad Memoriam w Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie, red. Wojciech Chmurzyński, Warszawa 1995, s. 229, poz. 123 (il), nr kat. 451
- Jerzy Ficowski, Okolice sklepów cynamonowych, Kraków Wrocław 1986, s. 27-8
- Jerzy Ficowski, Ekslibrisy Brunona Schulza, Łódź 1982, s. nlb.
- Karol Dresdener, Maksymilian Goldstein, Kultura i sztuka ludu żydowskiego na ziemiach polskich. Zbiory Maksymiliana Goldsteina, Lwów 1935, s. 107

Ta wspaniała praca – przedstawiająca niewielką bramę czy nagrobek zrodziła się w potężnej wyobraźni Bruno Schulza. Doniosłość tego projektu zasadza się na tym, że na niewielkim arkuszu papieru udało się artyście pomieścić monumentalną wizję. Wrota (bądź nagrobek), zbudowane z ludzkich ciał, były wklejane do książek erotycznych przyjaciela artysty, Maksymiliana Goldsteina (który wolał się skryć za swoimi inicjałami). W nieokiełznanej wizji artysty wrota otwierały drogę do rozkoszy przemieszanej z cierpieniem. Schulz, który w tym czasie pracował nad swoją najbardziej znaną realizacją graficzną – Xięgą Bałwochwalczą, przedstawił kłębowisko ludzi oddających się miłości fizycznej i układających się w ornamentalne układy. Niezwykła wizualna delikatność tej heliograwiury w zestawieniu z jej perwersyjną drastycznością daje potężny efekt. Postać Śmierci, jakby wyjęta z późnobarokowej sztuki nagrobnej, pozwala identyfikować przedstawioną formę architektoniczną z nagrobkiem.
Bogactwo skojarzeń, które wywołuje ten ekslibris jest zadziwiające. Ludzie przypominają dekoracyjne obramienie z iroszkockiego iluminowanego manuskryptu. Przywołują też na myśl sztukę manieryzmu, w której artyści tworzyli różnokształtne kompozycje z ludzkich ciał. Konwulsyjność przedstawionych przez Schulza postaci przypomina o potępionych przedstawianych przez wieki w malarstwie Zachodu. Mały arkusik przywodzi w końcu na myśl monumentalną Bramę piekieł Auguste’a Rodin.
Oglądając ekslibris Goldsteina trudno dziwić się badaczowi twórczości Schulza, Władysławowi Panasowi, który uważał, że księgoznakom należy się ważne miejsce w twórczości Drohobyczanina (Panas skupił się na tych stworzonych dla Stanisława Weingartena). Sam Schulz w 1937 roku zdyskredytował ekslibris jako formę, nie negując związanych z nią artystycznych osiągnięć: „Dziś, kiedy moda ekslibrisu szczęśliwie przeżyła się, kiedy wyszedł na jaw cały snobizm, pretensjonalność i bezsens tego absurdu artystycznego, żal nam tych pięknych dzieł służących tak marnym celom” (cyt. za: Ireneusz Piekarski, O ekslibrisach Brunona Schulza, „Roczniki Humanistyczne”, t. LXIV, z. 1, 2016, s. 123). Patrząc na ekslibris, który sam zaprojektował, trudno zgodzić się z tym sądem.

Maksymilian Goldstein (1880-1942) był lwowskim bankierem i kolekcjonerem żydowskiego pochodzenia. Dwa najlepiej znane fakty z jego życia to przyjaźń z Bruno Schulzem i stworzenie Żydowskiego Muzeum we Lwowie, które prezentowało jego wybitną kolekcję numizmatów, judaików i ekslibrisu (żydowskiego i polskiego). Zbiór Goldsteina, tworzony przez ponad 30 lat, obecnie przynajmniej częściowo rozdzielony między lwowskie muzea, był swoistą panoramą kultury Żydów, zwłaszcza galicyjskich. W 1933 roku był prezentowany na wielkim pokazie w miejskim muzeum Lwowa. Dwa lata później Goldstein wydał wraz z młodym doktorantem Karolem Dresdnerem książkę pt.: Kultura i sztuka ludu żydowskiego na ziemiach polskich. Zbiory Maksymiliana Goldsteina (Lwów 1935). Materiał ilustracyjny stanowiły przedmioty z kolekcji autora. Stamtąd pochodzi lakoniczny zapis o zaprojektowanych przez Schulza ekslibrisach: „Głęboki fantasta Bruno Schulz wykonał też dla Goldsteina dwie plansze exlibrisowe”. Właściciela tych ekslibrisów zabili Niemcy w czasie okupacji.
Goldstein był miłośnikiem, zbieraczem i propagatorem ekslibrisu jako formy sztuki. Pisał na ten temat artykuły, zgromadził kilka tysięcy egzemplarzy księgoznaków i zamawiał je u wybitnych artystów swojego czasu. Trzy zaprojektował dla niego Rudolf Mękicki, jeden Wanda Korzeniowska, a dwa Bruno Schulz.
Prezentowana odbitka jest wielką rzadkością – nie została przycięta do linii odcisku (przez co widać, że ekslibris został wykonany w technice wklęsłodruku).

Bruno Schulz urodził się 12 lipca 1892 roku w Drohobyczu, w rodzinie zasymilowanych galicyjskich Żydów. Znany jest przede wszystkim jako pisarz, autor Sklepów cynamonowych (1934) i Sanatorium pod klepsydrą (1937), ale był jednocześnie malarzem, grafikiem i rysownikiem. Od 1924 roku pracował jako nauczyciel rysunków w gimnazjum w Drohobyczu. Twórczość plastyczna Schulza - tematyką i szczególnym, onirycznym nastrojem - wiąże się z jego twórczością pisarską; niektóre rysunki są ilustracjami do własnych utworów. W latach 1920- 22, w technice cliché-verre, wykonał cykl ponad dwudziestu rycin o specyficznym, erotycznym charakterze zebranych w Xsiędze Bałwochwalczej. Tworzył także obrazy olejne, ale te prace, dziś zaginione, znane są przeważnie tylko z dawnych fotografii. Jedynym zachowanym płótnem jest Spotkanie (1920), obraz, który niedawno pojawił się na rynku antykwarycznym, a następnie trafił do zbiorów warszawskiego Muzeum Literatury. W latach dwudziestych i trzydziestych artysta kilkakrotnie pokazywał swoje grafiki i obrazy, m.in. na wystawach w warszawskiej Zachęcie (1922), w TPSP we Lwowie (1922), w Wilnie (1923), we Lwowie i Truskawcu (1930), w TPSP w Krakowie (1931).

PODATKI I OPŁATY:
- Do kwoty wylicytowanej doliczana jest opłata aukcyjna. Stanowi ona część końcowej ceny obiektu i wynosi 18%.