DZIEWCZYNA Z MAKAMI

Bolesław Nawrocki uczył się w warszawskiej Klasie Rysunkowej u Wojciecha Gersona, następnie studiował w Monachium - od 1895, w prywatnej pracowni S. Grocholskiego i w tamtejszej Akademii; w Krakowie w 1897, przez kilka miesięcy w Szkole Sztuk Pięknych u Leona Wyczółkowskiego oraz w Paryżu - od końca roku 1897 w akademiach: Julian, Vitti, Colarossi. Przez pewien czas mieszkał w Rzymie. W latach 1912-1917 przebywał w Moskwie, na Krymie i na Kaukazie. W 1918 roku powrócił do kraju, mieszkał w Warszawie, Poznaniu i Pabianicach. Podczas okupacji przebywał w Warszawie. Po wojnie powrócił do Pabianic. Pierwsze prace Bolesława Nawrockiego to nokturnowe pejzaże z Paryża, Rzymu i Warszawy oraz symboliczne kompozycje malarskie i poetyckie. Uznanie publiczności, zwłaszcza francuskiej i włoskiej, przyniosły mu portrety. Duża część dorobku artysty uległa zniszczeniu podczas rewolucji w Rosji w latach 1917-1918 i podczas II wojny światowej. Kolekcja jego prac: oleje, pastele, akwarele, rysunki, płaskorzeźby w metalu, a także utwory literackie, znajduje się w posiadaniu syna artysty. Była ona prezentowana w Muzeum Narodowym w Warszawie w 1994 roku (Patrz katalog: Kolekcja Bolesława i Liny Nawrockich. Malarstwo polskie, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 1994).

Za opinią dr Aleksandry Melbechowskiej-Luty
Obraz przedstawia dziewczynę z rozwianymi włosami, w ujęciu postaci w trzech czwartych, stojącą w zbożu z pękiem maków i trzymanym w prawej ręce, wzniesionym w górę pojedynczym kwiatem maku. W tonacji kolorystycznej tego dzieła przeważa żywa, choć nie jaskrawa, gama barwna: intensywny błękit nieba, żółcienie zboża, gradacje jasnych i ciemnych brązów, zgaszone, przetarte innymi odcieniami róże oraz akcenty zieleni i jasnych fioletów. Zboże i kwiaty (maki, kąkole?) są malowane swobodnymi, szkicowymi kreskami i plamami, natomiast głowa dziewczyny jest oddana z naturalistyczną wiernością objawiającą dbałość o każdy szczegół. Cała kompozycja oddana jest w nastroju "sentymentu" i symbolicznych znaczeń (być może o rodowodzie literackim), wywodzących się jeszcze z epoki modernizmu. Opracowanie postaci i roślinności wykazuje cechy charakterystyczne dla ręki Bolesława Nawrockiego, który często malował pejzaże, studia roślin oraz realistycznie traktowane portrety i symbolicznie pojęte figury kobiece wtopione w krajobraz lub otoczone kwiatami. Dlatego Dziewczynę z makami uważam za niekwestionowane autorskie dzieło tego artysty; także sygnatura zgodna jest ze znanymi mi podpisami Bolesława Nawrockiego i nie budzi zastrzeżeń. Obraz powstał zapewne po roku 1918, tj. po powrocie artysty do kraju z zagranicy (z Gruzji i Krymu). Temat obrazu plasuje się w granicach sceny rodzajowej, jednak perfekcyjnie wymodelowane rysy dziewczyny zachowujące indywidualne walory jej urody wskazują, że może to być osadzony w pejzażu, imaginacyjny portret konkretnej osoby, lub nawet wykonany na zamówienie idealizowany, pamiątkowy wizerunek młodo zmarłej panny, czyjejś córki lub narzeczonej (nosi ona na palcu złoty pierścionek z brylantem). Takie domniemanie może potwierdzać szczególnie melancholijny ton nadany jej postaci - wyraz dominującego smutku, załzawione oczy wpatrzone w przestrzeń nieba, blade usta, smagane wiatrem bujne włosy, a przede wszystkim przypisane jej maki, które w świecie symboli są znakiem dziewictwa, czystości, zapomnienia, odchodzenia i doczesnego lub wiecznego snu.