Portret starszej pani

"To co ujmuje w dorobku artystki, to prostota, uczciwość i pewna skromność, czy szczerość wprost bijąca w oczy z jej obrazów, wyraźnie sygnowanych pensjonarskim niemal podpisem. Żadnej pozy, żadnego silenia się na oryginalność, absolutny brak zarozumiałości, poszukiwania poklasku, przez schlebianie komukolwiek. Jej nastrojowe portrety, dobrze oddające samowiedze modela, studia postaci nacechowane swobodą i przepojone uczuciem - życzliwości, melancholii, spokoju, wzbudzają szacunek dla postawy i umiejętności, ale nie narzucają się, wywołują łagodne doznania estetyczne."

Andrzej Ryszkiewicz, "Malarstwo Polskie. Romantyzm Historyzm Realizm", Warszawa 1989 ,s. 356.


Bilińska-Bogdanowicz, choć nie doczekała się do dziś monografii, jest - obok Olgi Boznańskiej - najważniejszą polską artystką końca XIX stulecia. Biografia Bilińskiej - jak pisała Maria Poprzecka - to nie tylko klasyczny "tor przeszkód" na drodze kobiety-artystki, ale przede wszystkim życiorys godny romantycznej powieści. Głośną w Warszawie, Paryżu i Londynie karierę artystki pokrzyżowała przedwczesna śmierć. Choroba uniemożliwiła artystce założenie w Warszawie szkoły dla kobiet wzorowanej na uczelniach paryskich…
Bilińska od wczesnej młodości pobierała lekcje rysunku u Michała Elwiro Andriolliego. W Warszawie kształciła się pod okiem Wojciecha Gersona. Dużo podróżowała, odwiedziła m.in. Monachium, Wiedeń, Salzburg, zwiedzała miasta włoskie. Studiowała nie tylko ówczesne malarstwo, ale także sztukę dawnych mistrzów. W listopadzie 1882 rozpoczęła studia w Academie Julian w klasie dla kobiet. W 1884 zmarł ojciec artystki, pozostawiając ją bez środków do życia. Rok później zmarł narzeczony Bilińskiej - Wojciech Grabowski. Osiem lat później artystka poślubiła w Paryżu polskiego lekarza, Antoniego Bohdanowicza. W 1892 roku oboje wrócili do Warszawy. Malarka zmarła rok później, w wieku 36 lat, na skutek poważnej choroby serca.
Rekonstrukcja dorobku Bilińskiej jest kłopotliwa, ponieważ znaczna liczba jej dzieł pozostaje za granią. Część prac Bilińskiej, opisywana entuzjastycznie przez ówczesną francuską krytykę pozostaje dzisiaj praktycznie nieznana. Trudno dlatego o jednoznaczne powiązanie zidentyfikowanych już obiektów z okolicznościami ich powstania.
Z dziennika prowadzonego przez artystkę wiadomo, że w czasie swojego pobytu na Ukrainie między lipcem, a listopadem 1883 roku, malowała typy chłopskie i portrety. W 1888 roku wystawiła w Londynie, z dużym sukcesem, serię podobnych portretów - wszystkie te obrazy pozostają niezidentyfikowane.
Do tematyki portretu chłopskiego Bilińska powróciła w 1892 roku. Z tego okresu pochodzi według Adama Konopackiego "Portret staruszki w chuście. Sygnatura zawierająca tylko panieńskie nazwisko artystki ‘Bilińska’ sugeruje, że kompozycja mogła powstać w pierwszej połowie 1892 roku, jeszcze w Paryżu. Obraz utrzymany jest w duchu akademickiego realizmu. Odznacza się, tak jak pozostałe prace artystki z tego okresu, jasnością form, zdyscyplinowaniem kompozycji, poprawnością rysunku i delikatnym wykończeniem. Efekt subtelnego, rozproszonego po licu modelki światła udało się osiągnąć dzięki kładzeniu farby krótkim, kładzionymi szeroko i miękko pociągnięciom pędzla.